Πηγή: John Curiel & Jack R. Williams* – The Washington Post
Μετάφραση/Επιμέλεια: Ανδρέας Κοσιάρης
Καθώς η Βολιβία ετοιμάζεται για επαναληπτικές εκλογές στις 3 Μαΐου, η χώρα παραμένει σε αναταραχή έπειτα από το πραξικόπημα με τη στήριξη του στρατού στις 10 Νοεμβρίου 2019 εναντίον του εν ενεργεία προέδρου Έβο Μοράλες.
Μια γρήγορη σύνοψη: Ο Μοράλες αξίωσε τη νίκη στις εκλογές του Οκτωβρίου, αλλά η αντιπολίτευση διαμαρτυρήθηκε για αυτό που ονόμασε εκλογική απάτη. Μια έκθεση της 10ης Νοεμβρίου από τον Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών (ΟΑΚ) σημείωσε εκλογικές ανωμαλίες, που «οδηγούν την ομάδα τεχνικού ελέγχου να αμφισβητήσει την ακεραιότητα των εκλογών της 20ης Οκτωβρίου». Η αστυνομία τότε έλαβε το μέρος των διαδηλωτών και ο Μοράλες αναζήτησε άσυλο στο Μεξικό.
Η τοποθετημένη από τον στρατό κυβέρνηση άσκησε δίωξη στον Μοράλες για ανταρσία και τρομοκρατία. Μια έκθεση παρακολούθησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης σημείωσε ότι περίπου 40 πρώην εκλογικοί υπάλληλοι συνελήφθησαν και αντιμετωπίζουν ποινικές κατηγορίες ανταρσίας και υπονόμευσης, και 35 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί στις μετεκλογικές συγκρούσεις. Ο υποψήφιος για την προεδρία που προηγείται στις δημοσκοπήσεις, μέλος του κόμματος του Μοράλες «Κίνημα για τον Σοσιαλισμό» (MAS-IPSP), έχει λάβει κλήτευση από τους εισαγγελείς για εγκλήματα που δεν του κοινοποιήθηκαν, κίνηση που ορισμένοι αναλυτές υποψιάζονται ότι είχε στόχο να τον κρατήσει εκτός ψηφοδελτίων.
Τα ΜΜΕ έχουν ευρέως μεταδώσει τους ισχυρισμούς περί απάτης ως γεγονότα. Και πολλοί σχολιαστές έχουν δικαιολογήσει το πραξικόπημα ως απάντηση στην εκλογική απάτη που διέπραξε το MAS-IPSP. Εντούτοις, ως ειδικοί στην εκλογική ακεραιότητα, βρίσκουμε ότι τα στατιστικά δεδομένα δεν στηρίζουν τον ισχυρισμό περί απάτης στις Βολιβιανές εκλογές του Οκτωβρίου.
Ο ΟΑΚ ισχυρίστηκε ότι η εκλογική απάτη ήταν γεγονός
Το βασικό στήριγμα των ισχυρισμών περί απάτης ήταν η έκθεση του ΟΑΚ. Οι ελεγκτές του οργναισμού ισχυρίστηκαν ότι βρήκαν στοιχεία απάτης έπειτα από μία παύση στην προκαταρκτική καταμέτρηση — τα μη δεσμευτικά αποτελέσματα της βραδιάς των εκλογών που έχουν σκοπό την καταγραφή της πορείας του αποτελέσματος πριν την επίσημη καταμέτρηση.
Το Βολιβιανό σύνταγμα απαιτεί τη νίκη ενός υποψηφίου είτε με απόλυτη πλειοψηφία των ψήφων είτε με το 40%, με την προϋπόθεση διαφοράς τουλάχιστον δέκα μονάδων από τον δεύτερο. Ειδάλλως, πραγματοποιείται επαναληπτική ψηφοφορία. Η προκαταρκτική καταμέτρηση σταμάτησε στο 84% των ψήφων, όπου ο Μοράλες διατηρούσε προβάδισμα 7,87 ποσοστιαίων μονάδων. Παρότι η παύση ήταν συνεπής με τις δεσμεύσεις των εκλογικών υπαλλήλων να καταμετρήσουν τουλάχιστον το 80% των ψήφων τη βραδιά των εκλογών πριν συνεχίσουν με την επίσημη καταμέτρηση, ο ΟΑΚ σύντομα εξέφρασε ανησυχία για τη διακοπή. Όταν η καταμέτρηση συνεχίστηκε, η διαφορά του Μοράλες ήταν πάνω από το όριο του 10%.
Ο ΟΑΚ ισχυρίστηκε ότι η παύση της προκαταρκτικής καταμέτρησης είχε ως αποτέλεσμα μια «εξαιρετικά απίθανη» τάση στη διαφορά υπέρ του MAS-IPSP όταν η καταμέτρηση συνεχίστηκε. Ο ΟΑΚ ανέφερε «βαθιά ανησυχία και έκπληξη για τη δραστική και δυσεξήγητη αλλαγή στην τάση των προκαταρκτικών αποτελεσμάτων». Υιοθετώντας μια καινοφανή προσέγγιση στην ανάλυση απάτης, ο ΟΑΚ ισχυρίστηκε ότι οι υψηλές αποκλίσεις στα δεδομένα πριν και μετά την παύση θα ήταν πιθανή απόδειξη απάτης.
Αλλά η στατιστική ανάλυση πίσω από αυτό είναι προβληματική
Η έκθεση του ΟΑΚ είναι εν μέρει βασισμένη σε αποδεικτικά στοιχεία που οι αναλυτές του ΟΑΚ λένε πως υποδεικνύουν ανωμαλίες, στα οποία συμπεριλαμβάνονται ισχυρισμοί πλαστογραφημένων υπογραφών και τροποποιήσεων σε δελτία καταμέτρησης, μια ελλιπής αλυσίδα κατοχής των δελτίων, και η παύση της προκαταρκτικής καταμέτρησης. Καίρια, ο ΟΑΚ ισχυρίστηκε σε σχέση με την παύση στην προκαταρκτική καταμέτρηση ότι «μια ανωμαλία τέτοιας κλίμακας είναι αποφασιστικός παράγοντας για το αποτέλεσμα» υπέρ του Μοράλες, κάτι που λειτούργησε ως το κύριο αποδεικτικό στοιχείο για τους ισχυρισμούς του ΟΑΚ περί «ξεκάθαρης χειραγώγησης του συστήματος TREP [ΣτΜ: το προκαταρκτικό σύστημα καταμέτρησης] (…) που επηρέασε τα αποτελέσματα αμφότερων αυτού του συστήματος και της τελικής καταμέτρησης».
Δεν θα αξιολογήσουμε κατά πόσο τέτοιες ανωμαλίες υποδεικνύουν εκούσια παρέμβαση — ή αν αντικατοπτρίζουν τα προβλήματα ενός υποχρηματοδοτημένου συστήματος με ελλιπώς εκπαιδευμένους εκλογικούς υπαλλήλους. Αντ’ αυτού, θα σχολιάσουμε επί των στατιστικών στοιχείων.
Από τη στιγμή που ο Μοράλες ξεπέρασε το όριο του 40%, η ερώτηση-κλειδί ήταν κατά πόσο το ποσοστό του θα ήταν κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο από αυτό του κοντινότερου αντιπάλου. Αν όχι, τότε ο Μοράλες θα αναγκαζόταν σε επαναληπτική ψηφοφορία εναντίον του κοντινότερου αντιπάλου — του πρώην προέδρου Κάρλος Μέσα.
Τα αποτελέσματά μας ήταν ξεκάθαρα. Δεν φαίνεται να υπάρχει στατιστικά σημαντική διαφορά στο προβάδισμα πριν και μετά την παύση της προκαταρκτικής καταμέτρησης. Αντίθετα, είναι πολύ πιθανό ότι ο Μοράλες ξεπέρασε το προβάδισμα των 10 μονάδων από τον πρώτο γύρο.
Πώς φτάσαμε σε αυτό το αποτέλεσμα; Η προσέγγιση του ΟΑΚ βασίζεται σε δύο υποθέσεις: ότι η ανεπίσημη καταμέτρηση αντικατοπτρίζει πιστά το συνεχές της ψήφου, και ότι οι προτιμήσεις των ψηφοφόρων δεν διαφέρουν μέσα στη μέρα. Αν αυτές οι υποθέσεις είναι αληθείς, τότε η αλλαγή στην τάση υπέρ του ενός κόμματος προοδευτικά θα μπορούσε πιθανώς να υποδείξει ότι διαπράχθηκε απάτη.
Ο ΟΑΚ δεν αναφέρει καμία πρότερη έρευνα που να δείχνει ότι αυτές οι υποθέσεις ισχύουν. Υπάρχουν λόγοι να πιστεύουμε ότι οι προτιμήσεις των ψηφοφόρων και η καταγραφή τους μπορεί να ποικίλουν διαχρονικά: άνθρωποι που εργάζονται ψηφίζουν αργότερα μέσα στην ημέρα, για παράδειγμα. Περιοχές όπου είναι συγκεντρωμένοι φτωχοί ψηφοφόροι μπορεί να έχουν μεγαλύτερες ουρές και μικρότερη δυνατότητα γρήγορης καταμέτρησης και μετάδοσης αποτελεσμάτων. Αυτοί οι παράγοντες είναι αρκετά πιθανό να ισχύουν για τη Βολιβία, όπου υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις στις υποδομές και το εισόδημα μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών.
Υπήρξε ασυνέχεια μεταξύ των ψήφων πριν και μετά την ανεπίσημη καταμέτρηση; Σίγουρα, οι ασυνέχειες μπορεί να είναι ένδειξη αλλοίωσης. Στη Ρωσία, για παράδειγμα, ένας ισχυρισμός είναι ότι τοπικοί εκλογικοί υπάλληλοι γεμίζουν τις κάλπες για να επιτύχουν προαποφασισμένους στόχους.
Αν τα ευρήματα του ΟΑΚ ήταν σωστά, θα περιμέναμε να δούμε το προβάδισμα του Μοράλες να κορυφώνεται απότομα λίγο μετά την παύση της προκαταρκτικής καταμέτρησης — και το τελικό προβάδισμά του επί του κοντινότερου αντιπάλου θα ήταν πολύ μεγάλο για να εξηγηθεί από την απόδοσή του πριν σταματήσει η ανεπίσημη καταμέτρηση. Θα περιμέναμε ίσως να δούμε άλλες ανωμαλίες, όπως απότομες αλλαγές στις ψήφους υπέρ του Μοράλες από εκλογικά τμήματα που προηγουμένως ήταν λιγότερο πιθανό να ψηφίσουν εκείνον.
Δεν βρήκαμε καμία ένδειξη τέτοιων ανωμαλιών, όπως δείχνει το γράφημα. Βρίσκουμε συσχέτιση 0.946 μεταξύ του προβαδίσματος του Μοράλες πριν και μετά την παύση, στα εκλογικά τμήματα που έδωσαν δεδομένα πριν και μετά την παύση. Υπάρχει μικρή παρατηρούμενη διαφορά μεταξύ των εκλογικών τμημάτων στα αποτελέσματα πριν και μετά την παύση, που υποδεικνύει ότι δεν υπήρξαν σημαντικές ανωμαλίες. Εμείς και άλλοι ακαδημαϊκοί του τομέα μας απευθυνθήκαμε στον ΟΑΚ για να σχολιάσει· ο ΟΑΚ δεν απάντησε.
*Οι John Curiel & Jack R. Williams είναι ερευνητές στο Εργαστήριο Εκλογικών Δεδομέων και Επιστήμης του πανεπιστημίου MIT.
