Πηγή: Jacobin
Μετάφραση/Επιμέλεια: Δήμητρα Μπέη
Από τις 14 Φεβρουαρίου, χιλιάδες Αϊτινοί βγαίνουν στους δρόμους κάθε Σαββατοκύριακο στην πρωτεύουσα Πορτ-ο-Πρενς αλλά και στην υπόλοιπη χώρα. Διαμαρτύρονται για την άρνηση του Προέδρου Ζοβενέλ Μοΐζ να παραιτηθεί από την εξουσία. Ο Μοΐζ, ο οποίος εξελέγη με την υποστήριξη των ΗΠΑ τον Νοέμβριο του 2016, έχει εκμεταλλευτεί ένα υποτιθέμενο κενό στο σύνταγμα της Αϊτής, που ορίζει ότι οι προεδρικές θητείες είναι πενταετούς διάρκειας. Όμως ορίζει επίσης ρητά ότι η προεδρική θητεία πρέπει να ξεκινά τον Φεβρουάριο του εκλογικού έτους. Οι διαδηλωτές λένε ότι έπρεπε να είχε ήδη παραιτηθεί από τις 7 Φεβρουαρίου, όμως ο ίδιος ισχυρίζεται πως το γεγονός ότι εκλέχθηκε τον Νοέμβριο — έπειτα από καθυστέρηση που προέκυψε από προηγούμενη ανάμειξη των ΗΠΑ — του δίνει περισσότερο χρόνο στην εξουσία. Χιλιάδες Αϊτινοί διαφωνούν, αλλά οι διαδηλώσεις τους αντιμετωπίστηκαν με αστυνομική καταστολή, αφήνοντας δεκάδες νεκρούς.
Ο συνεργάτης του Jacobin Άρβιντ Ντίλαγουαρ μίλησε με τον Κιμ Άιβς, συντάκτη της Haiti Liberte, σχετικά με τις τρέχουσες διαμαρτυρίες, τη βίαιη αντίδραση της κυβέρνησης και τη συνεχιζόμενη συνενοχή των ΗΠΑ στην καταστολή του λαού της Αϊτής. Η συνομιλία τους έχει επεξεργαστεί για σαφήνεια και συντομία.
Τι ήταν αυτό που πυροδότησε τις τωρινές διαμαρτυρίες;
Η άρνηση του Μοΐζ να φύγει από την εξουσία. Ωστόσο υπήρχαν συνεχείς διαδηλώσεις κατά τη διάρκεια όλης της Προεδρίας του Μοΐζ, όπως και του προκατόχου του, Μαρτέλι. Γίνονταν 84 διαδηλώσεις ανά μήνα στα τέλη του 2020, κάτι που έχει σημασία, δεδομένης της πανδημίας. Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι ήταν αυτό που ξεχείλισε το ποτήρι.
Το σύνθημα των διαδηλωτών της Αϊτής ήταν «Πού πήγαν τα χρήματα του Petrocaribe;». Φαινομενικά ένα απλό ζήτημα λογιστικής, επισημαίνει το βάθος της διαφθοράς στην Αϊτή υπό τον Μοΐζ και τον προκάτοχό του, Μαρτέλι, που έχουν σπαταλήσει ή κλέψει πετρέλαιο και κεφάλαια αξίας δισεκατομμυρίων δολαρίων που παρείχε η Βενεζουέλα ως μέρος του Petrocaribe, ενός προγράμματος προς υποστήριξη της περιφερειακής ανάπτυξης.
Οι επικριτές των Μοΐζ και Μαρτέλι τους χαρακτηρίζουν ως «νεο-Ντιβαλιερικούς», αναφερόμενοι στον πατέρα Φρανσουά «Πάπα Ντοκ» Ντιβαλιέ και τον υιό Ζαν-Κλοντ «Μπέιμπι Ντοκ» Ντιβαλιέ, δικτάτορες που κυβέρνησαν την Αϊτή από το 1957 έως το 1986. Οι Ντιβαλιερικοί βρίσκονται σε αντίθεση με το Φανμί Λαβαλάς, ένα σοσιαλδημοκρατικό κόμμα που ιδρύθηκε από τον Ζαν Μπερτράντ Αριστίντ, ο οποίος έγινε ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος της Αϊτής το 1991, πριν από την απομάκρυνσή του με πραξικόπημα υποστηριζόμενο από τις ΗΠΑ αργότερα εκείνο το έτος.
Διαδηλώσεις γίνονταν και κατά την Προεδρία του Μαρτέλι όσο και του Μοΐζ τα προηγούμενα χρόνια. Ήδη από τον Ιούλιο του 2018, όταν ο Μοΐζ αύξησε δραστικά τις τιμές των καυσίμων στη χώρα λόγω του γεγονότος ότι το πετρέλαιο και τα χρήματα του Petrocaribe δεν έρεαν πλέον στη χώρα. Το ΔΝΤ παρενέβη και σύστησε την αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου. Διαφορετικά δεν θα χορηγούσε δάνειο. Έτσι και έγινε. Αυτό πυροδότησε τα τελευταία δυόμισι χρόνια κύματα διαδηλώσεων σε σχεδόν εβδομαδιαία, αν όχι καθημερινή βάση.
Υπάρχουν βαθύτερα διαρθρωτικά προβλήματα που εξοργίζουν τον λαό της Αϊτής;
Η κυβέρνηση του Μαρτέλι είχε αναδειχθεί με τη βοήθεια της τότε Υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Χίλαρι Κλίντον τον Ιανουάριο του 2011. Η Κλίντον παρακάμπτοντας την εκλογική διαδικασία, ανακοίνωσε στον τότε Πρόεδρο Ρενέ Πρεβάλ, ότι ο Μαρτέλι θα ξαναήταν υποψήφιος στις επαναληπτικές. Και πράγματι ο Μαρτέλι κέρδισε. Οι ΗΠΑ εισήγαγαν αυτήν την νεο-Ντιβαλιερική Προεδρία, η οποία έφερε μαζί της όλα τα χαρακτηριστικά του ντιβαλιερισμού: διαφθορά, καταστολή, σπατάλες, πλήρη αναισθησία στις απαιτήσεις του λαού και δεκτικότητα προς τον αμερικανικό, γαλλικό και καναδικό ιμπεριαλισμό να κάνουν ότι θέλουν στη χώρα. Στην πραγματικότητα, αυτό ήταν το σύνθημά τους: «Η Αϊτή είναι ανοιχτή στις επιχειρήσεις» — το οποίο, όχι τυχαία, ήταν το σύνθημα του Ζαν-Κλοντ Ντιβαλιέ στις αρχές της δεκαετίας του 1980, πριν από την ανατροπή του.
Αυτό είναι το προσκήνιο όλων των διαδηλώσεων, που ήταν κατά της διαφθοράς και της καταστολής, κυρίως. Όμως, οι διαδηλώσεις έγιναν πιο άγριες και μεγαλύτερες το 2018 όταν έκλεισε η κάνουλα της χρηματοδότησης από το πρόγραμμα Petrocaribe. Ο Μαρτέλι είχε πει ότι το 94% των ειδικών έργων της κυβέρνησης χρηματοδοτήθηκε από το ταμείο Petrocaribe. Όταν όλα αυτά τα χρήματα εξαφανίστηκαν, ο Μοΐζ, ο οποίος είχε υποσχεθεί υπερβολικές μεταρρυθμίσεις στο λαό, πχ. ότι σε διάστημα 18 μηνών, θα είχαν 24/7 ηλεκτρική ενέργεια, είχε να αντιμετωπίσει έναν ακόμη πιο εξαγριωμένο πλήθος.
Πόσο άσχημη είναι η διαφθορά στη χώρα;
Η Βενεζουέλα είχε δώσει στην Αϊτή φθηνό πετρέλαιο αξίας 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η Αϊτή έπρεπε να πληρώσει μόνο το 60% προκαταβολικά. Το υπόλοιπο 40% πήγε σε αυτό το κεφαλαιουχικό ταμείο, το οποίο έπρεπε να πληρώσει για νοσοκομεία, σχολεία και δρόμους και οτιδήποτε θα ωφελούσε τον λαό της Αϊτής.
Αλλά αντί να χρησιμοποιηθεί για αυτό, κατασπαταλήθηκε σε μια μυριάδα εικονικών έργων, από αόρατα στάδια έως ψεύτικα προγράμματα διανομής τροφίμων και πλαστά προγράμματα οικοδόμησης.
Πρέπει να ειπωθεί ότι η Αϊτή, σύμφωνα με πληροφορίες, έλαβε επίσης κονδύλια αξίας περίπου 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την ανοικοδόμηση από τους σεισμούς που είχαν πλήξει τη χώρα. Αυτό το ποσό υπεξαιρέθηκε από διάφορους μεσάζοντες και ΜΚΟ, αλλά και όταν έφτασε στην Αϊτή φαίνεται να σπαταλήθηκε επίσης και από την κυβέρνηση Μαρτέλι, η οποία έλαβε τη μερίδα του λέοντος.
Ποια είναι η αντίδραση της κυβέρνησης στις διαμαρτυρίες;
Ο Μοΐζ επιδόθηκε στην ακραία καταστολή. Επανέφερε τον Λεόν Σαρλ, τον άνθρωπο που ήταν υπεύθυνος για την Εθνική Αστυνομία της Αϊτής αμέσως μετά το πραξικόπημα εναντίον του Αριστίντ στις 29 Φεβρουαρίου 2004. Οι εντολές του οδήγησαν σε μια αιματηρή και σκληρή καταστολή εναντίον των επαναστατικών μαζών.
Ο Σαρλ φάνηκε αντάξιος της φήμης του και μάλιστα του επιδόθηκαν από τον Μοΐζ περισσότερες εξουσίες από ό,τι πριν. Ο Μοΐζ αποφάσισε επίσης τη δημιουργία μιας νέας δύναμης, της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών. Αυτή πλέον δίνει στους πράκτορές της την εξουσία όχι μόνο να κατασκοπεύουν τον κόσμο, αλλά να συλλαμβάνουν, και ακόμη και να σκοτώνουν, επειδή οι πράκτορές της είναι οπλισμένοι. Επιπλέον, δεν μπορούν να διωχθούν μιας και έχουν πλήρη ασυλία.
Αυτή η καταστολή εμφανίστηκε τις τελευταίες εβδομάδες. Δεκάδες διαδηλωτές σκοτώθηκαν τους τελευταίους μήνες διαδηλώσεων. Κάποιοι χτυπήθηκαν από χειροβομβίδες δακρυγόνων στο κεφάλι. Άλλοι πυροβολήθηκαν από αστυνομικές δυνάμεις που προφανώς ενεργούν ως ελεύθεροι σκοπευτές, πυροβολώντας τους διαδηλωτές.
Επιπλέον, ένα άλλο διάταγμα έκανε τρομοκρατική πράξη τη διεξαγωγή ορισμένων μορφών διαδήλωσης και διαμαρτυρίας στον δρόμο. Αυτό δίνει το λεγόμενο νομικό πλαίσιο για την αυστηρή αστυνομική καταστολή, παρόλο που τα ίδια τα διατάγματα είναι εντελώς παράνομα. Κι αυτό γιατί όπως δήλωσε ακόμα και το αμερικανικό υπουργείο Εξωτερικών, τα διατάγματα υποτίθεται ότι δεν χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία νομοθετικών πρωτοβουλιών αυτού του είδους.
Επιπλέον, μέρος της μανίας για διατάγματα του Μοΐζ ήταν και ο σχηματισμός του δικού του νέου εκλογικού συμβουλίου. Ενός συμβουλίου το οποίο θα προτείνει την διεξαγωγή εκλογών τον επόμενο χρόνο. Ταυτόχρονα όμως επιδιώκει και την αναθεώρηση του Συντάγματος. Όπως και τα παραπάνω, αυτά ήταν τακτικές και του Φρανσουά Ντιβαλιέ το 60′ για να καθιερώσει την ισόβια Προεδρία του.
Ποιο θεωρείς ότι θα είναι το αποτέλεσμα των τωρινών διαδηλώσεων;
Είναι αμφίβολο αν ο Μοΐζ θα καταφέρει να μείνει τελικά στην εξουσία μέχρι τον Φεβρουάριο του 2022, όπως υπολογίζει. Οι ΗΠΑ φαίνεται να σκέφτονται το ίδιο. Η Τζούλι Τσανγκ, Υφυπουργός Εξωτερικών για Θέματα του Δυτικού Ημισφαιρίου, έγραψε στο Twitter τον περασμένο μήνα ότι ανησυχεί για τις αυταρχικές και αντιδημοκρατικές κινήσεις της κυβέρνησης. Αλλά δεν ανάφεραν ότι σταματούν κάθε υποστήριξη. Φαίνεται ότι διατηρούν την ίδια βασική πολιτική που είχε και η κυβέρνηση Τραμπ. Αυτή της ενθάρρυνσης του Μοΐζ να διεξαγάγει εκλογές, τις οποίες έπρεπε να είχε πραγματοποιήσει το 2018 και το 2019.
Ταυτόχρονα καθώς οι διαδηλώσεις αυξάνονται σε μέγεθος και αγριότητα, το Κογκρέσο των ΗΠΑ ασκεί ολοένα και μεγαλύτερη πίεση στην κυβέρνηση Μπάιντεν. Ζητούν ο Μοΐζ να παραιτηθεί και να αντικατασταθεί από μια προσωρινή κυβέρνηση.
Όλη αυτή η πίεση είναι πιθανό να ωθήσει τις ΗΠΑ να τον απομακρύνουν. Ωστόσο την τελευταία φορά που έγινε μια πολιτική μετάβαση, Πρόεδρος εκλέχθηκε ο Αριστίντ, ένας απελευθερωτικός ιερέας και αντιιμπεριαλιστής. Οι ΗΠΑ δεν τον ενέκριναν και πραγματοποίησαν πραξικόπημα 8 μήνες μετά την εκλογή του το 1991. Επίσης η Αϊτή παίζει σημαντικό ρόλο στην εκστρατεία της Ουάσινγκτον κατά της Βενεζουέλας.
Τέλος, ένας ακόμη κίνδυνος, ειδικά για την κυβέρνηση Μπάιντεν, είναι μια τρίτη ξένη στρατιωτική επέμβαση στη χώρα. Φυσικά, πιθανώς φέροντας το όνομα της «ανθρωπιστικής» επέμβασης. Αυτό είναι πιθανό να οξύνει περαιτέρω την κατάσταση. Ο λαός της Αϊτής δεν θα ανεχτεί περαιτέρω οποιαδήποτε αμερικανική στρατιωτική κατοχή.
