Μια σκιά θα πλανιέται στις 8 Νοεμβρίου μέσα στη γιγαντιαία αίθουσα όπου θα πραγματοποιηθεί το 18 συνέδριο του κομμουνιστικού κόμματος Κίνας. Η κορυφαία πολιτική διαδικασία, από την οποία θα εκλεγεί ο νέος ηγέτης της πολυπληθέστερης χώρας του πλανήτη, μπορεί να έχει ήδη κριθεί αλλά δεν θα μπορέσει να κρύψει το τεράστιο χάσμα που έχει δημιουργηθεί στο εσωτερικό του κόμματος. Η πρόσφατη αποπομπή του πρώην επικεφαλής του κόμματος στην πόλη Τσονγκίνγκ, Μπο Σιλάι, με σειρά κατηγοριών που φτάνουν έως και την συνενοχη σε δολοφονία, αποτελεί για τα κινεζικά δεδομένα κάτι ανάλογο με την υπόθεση Σουσουρλούκ στην Τουρκία. Πρόκειται δηλαδή για την αποκάλυψη ενός τεράστιου δικτύου διαφθοράς, χρηματισμού και απειλών που ευδοκιμεί στην πολιτική ζωή της χώρας. Η αποπομπή του Μπο από το Κομουνιστικό Κόμμα ακολούθησε την καταδίκη της συζύγου του, Γκου Καϊλάι, για τη δολοφονία του βρετανού επιχειρηματία Νιλ Χέιγουντ, και τη φυλάκιση του επικεφαλής ασφαλείας της πόλης Τσονγκίνγκ. Σύντομα αποφασίστηκε ότι και ο ίδιος θα έπαιρνε το δρόμο της δικαιοσύνης.
Για πολλούς μήνες στελέχη του κόμματος, που γνώριζαν κάθε λεπτομέρεια των καταγγελιών, σιωπούσαν φοβούμενα ότι η αποκάλυψη μπορεί να λειτουργήσει σαν ντόμινο αποκαλύπτωντας δεκάδες κρούσματα διαφθοράς στην ηγεσία του ΚΚΚ.
Η αποπομπή του Μπο όμως σηματοδοτεί και πολύ βαθύτερες διεργασίες στο εσωτερικό του «πολιτμπουρό» της Μόσχας. Ο Μπο περιστοιχιζόταν από τη λεγόμενη ομάδα της «Νέας Αριστεράς» της Κίνας η οποία αντιδρούσε στην ακολουθούμενη νεοφιλελευθερη πολιτική της ηγεσίας και το ξεπούλημα δημοσίων υπηρεσιών σε ξένους επενδυτές. Δεν πρόκειται φυσικά για κάποιου είδους φιλολαϊκή πολιτική αλλά για την προσπάθεια προστασίας τοπικών οικονομικών ελίτ σε διάφορες επαρχίες της χώρας. Σε θέματα εξωτερικής πολιτικής η ομάδα πρεσβεύει μια πιο σθεναρή στάση απέναντι στην επιθετική γεωπολιτική συμπεριφορά της Ουάσινγκτον. Η απομάκρυνση του Μπο αναμένεται λοιπόν να ενισχύσει τις δυνάμεις που επιθυμούν ακόμη μεγαλύτερο άνοιγμα στις δυνάμεις της αγοράς αλλά και προσέγγιση με τις ΗΠΑ – ακόμη και σε βάρος της κινεζικής σφαίρας επιρροής στην Ασία.
Πόλεμος χαρακωμάτων στο πολιτικό γραφείο
Όπως γνωρίζουν όμως πολύ καλά οι ιστορικοί και αναλυτές, αυτού τους είδους οι αναταράξεις στα ανώτατα κλιμάκια ηγεσίας των υπερδυνάμεων δεν είναι ποτέ αποκομμένες από την γενικότερη πολιτική και κυρίως οικονομική πορεία των χωρών αυτών. Η αποκάλυψη, λόγου χάρη, του σκανδάλου Γουότεργκέιτ στις ΗΠΑ, που οδήγησε στην απομάκρυνση του προέδρου Νίξον θεωρείται μια έκφανση της οικονομικής αιμοραγίας που προκαλούσε ο πόλεμος του Βιετνάμ αλλά και της κρίσης του «Βασιλιά δολαρίου» που ανάγκασε την Ουάσινγκτον να εγκαταλείψει την οικονομική αρχιτεκτονική του Μπρέτον Γούντς.
Στη θέση του Βιετνάμ οι Κινέζοι αξιωματούχοι βλέπουν την διαρκώς εντεινόμενη αντιπαράθεση με το Τόκιο και σε δεύτερο επίπεδο με την Ουάσινγκτον. Το βασικό στοιχείο της κρίσης όμως είναι το ξεθώριασμα της εκρηκτικής οικονομικής ανάπτυξης που γνώριζε η χώρα τις τελευταίες δεκαετίες. Πριν από τέσσερα χρόνια το Πεκίνο κινήθηκε έξυπνα και με ένα πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων σχεδόν 600 δισεκατομμυρίων δολαρίων απέφυγε τις χειρότερες συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής επιβράδυνσης. Καθώς όμως η κρίση συνέχισε να βαθαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο οι επιπτώσεις άρχισαν να αντικατοπτρίζονται στη μείωση των εξαγωγών αλλά και τη συνεχιζόμενη πτώση του χρηματιστηρίου της Σαγκάης.
Αν και οι «ενέσεις» δημοσίου χρήματος λειτούργησαν ικανοποιητικά, σε πείσμα της παγκόσμιας νεοφιλελεύθερης ορθοδοξίας, το κινεζικό μοντέλο αντιμετωπίζει δομικά προβλήματα τα οποία πρώτος είχε εντοπίσει ο μάγος της αμερικανικής διπλωματίας Χένρι Κίσινγκερ. Το τεράστιο χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών, εκτός από συνεχείς κοινωνικές εντάσεις, δεν προσφέρει την απαιτούμενη εσωτερική ζήτηση που θα μπορούσε να κρατήσει ζωντανή την κινεζική βιομηχανία. Σε πρόσφατο άρθρο του στους Νιου Γιορκ Τάιμς, ο Τόμας Φρίντμαν σημείωνε ότι η Κίνα δεν θα είναι σε θέση να συντηρήσει την νεοδημιουργηθείσα μεσαία τάξη των 300 εκατομμυρίων ανθρώπων – πωλώ δε μάλλον όταν αυτή αναμένεται να φτάσει τα 800 εκ μέχρι το 2025. Η κίνα δεν θα καταφέρει να ζήσει το “αμερικανικό όνειρο” της τετραμελούς οικογένειας με τα δυο αυτοκίνητα, γράφει χαρακτηριστικά ο γκουρού του αμερικανικού φιλελευθερισμού, ο οποίος μάλιστα καταθέτει μερικές αναπάντεχες προτάσεις: Ενισχύστε τα δημόσια μέσα μεταφοράς και δημιουργείστε ένα σύστημα το οποίο δεν θα στηρίζεται στην ιδιωτική απόκτηση καταναλωτικών αγαθών αλλά στην ενοικίασή τους!
Μετά την απομάκρυνση του Μπο όμως η κινεζική ηγεσία δείχνει να κινείται προς ολοκληρωτικά διαφορετική κατεύθυνση. Η προαποφασισμένη, όπως όλα δείχνουν, εκλογή του Σι Γινπινγκ στην ηγεσία του κόμματος από το 18ο Συνέδριο σηματοδοτεί επιτάχυνση του οικονομικού ανοίγματος και μάλιστα στην πιο ακραία νεοφιλελευθερη μορφή. Γόνος κορυφαίου στελέχους του κόμματος από τα χρόνια της επανάστασης του Μάο, ο Σι διαθέτει τις κομματικές περγαμηνές ενώ έχει αποδείξει ότι μπορεί να επιβάλλει αυταρχικά μέτρα όταν το απαιτεί η χάραξη της οικονομικής πολιτικής. Ακόμη και οι Νιου Γιορκ Τάιμς σημείωναν πρόσφατα ότι ο Σι «μπορεί να επιδείξει πυγμή όταν τα κοινωνικά ζητήματα εμποδίζουν το περαιτέρω άνοιγμα στην οικονομία της αγοράς». Ο αυταρχισμός του κινεζικού καθεστώτος δηλαδή δεν φαίνεται να ενοχλεί καθόλου τους δυτικούς αναλυτές εάν το αποτέλεσμα φέρνει την Κίνα πιο κοντά σε διεθνείς οργανισμούς όπως η Παγκόσμια Τράπεζ και ο ΠΟΕ.
Παρ’ όλα αυτά, ακόμη και η εκλογή του Σι, δεν αναμένεται να τερματίσει τη σύγκρουση στο εσωτερικό του ΚΚΚ. Για αρκετούς αναλυτές το μεγαλύτερο κομμουνιστικό του πλανήτη δεν μπορεί να κρύψει πλέον τα σημάδια τηυς φθοράς και ακόμη και η τελευταία αναταραχή θα μπορούσε να προκαλέσει αλυσιδωτές αντιδράσεις και πιθανή κατάρρευση.
Οι επιλογές που φαίνεται να ανοίγονται λοιπόν μπροστά στα στελέχη του κόμματος είναι αν θα επιχειρήσουν μια κινεζική «περεστρόικα», με πιθανές καταστροφικές συνέπειες για τη θέση τους στην ιεραρχεία ή μια διαφορετικού τύπου μετάβαση. Σε κάθε περίπτωση εάν ο Σι εκλεγεί όπως αναμένεται στη θέση του γενικού γραμματέα του κόμματος θα επιβεβαιωθεί ο Χένρι Κίσινγκερ, που έλεγε πρόσφατα ότι σε δέκα χρόνια το πολιτικό σκηνικό της ανερχόμενης οικονομικής υπερδύναμης θα είναι ολοκληρωτικά αγνώριστο.
Αρης Χατζηστεφάνου
Επίκαιρα 18 Οκτωβρίου 2012
Εξωτερικές πηγές:
- Οι προκλήσεις της νέας ηγεσίας στο Πεκίνο (Π.Παπακωνσταντίνου)
- What will new leadership mean for China (TRNN)
