Την παγκόσμια κρίση για τα βασανιστήρια αποκαλύπτει η Διεθνής Αμνηστία, μέσα από τη νέα παγκόσμια εκστρατεία της.
Όπως τονίζεται σε ανακοίνωση της οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η Διεθνής Αμνηστία έχει κατηγορήσει κυβερνήσεις ανά τον κόσμο για αθέτηση των δεσμεύσεων τους περί εξάλειψης των βασανιστηρίων, τρείς δεκαετίες μετά την σύναψη της πρωτοποριακής Σύμβασης ενάντια στα Βασανιστήρια όπως υιοθετήθηκε από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών το 1984.
«Οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο παρουσιάζουν μια διφορούμενη στάση αναφορικά με τα βασανιστήρια καθώς, ενώ υπάρχει η νομική απαγόρευση τους, συχνά χρησιμοποιούνται ως πάγια τακτική» όπως αναφέρει ο Γενικός Γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας, Salil Shetty, κατά την έναρξη της νέας παγκόσμιας εκστρατείας «Σταματήστε τα Βασανιστήρια», η οποία έχει στόχο να καταπολεμήσει την εκτεταμένη χρήση των βασανιστηρίων και άλλων απάνθρωπων μορφών κακομεταχείρισης.
«Τα βασανιστήρια όχι απλά υπάρχουν, αλλά ακμάζουν σε πολλές χώρες ανά την υφήλιο. Καθώς αρκετές κυβερνήσεις προσπαθούν να δικαιολογήσουν την χρήση των βασανιστηρίων στο όνομα της εθνικής τους ασφάλειας, οποιαδήποτε πρόοδος πραγματοποιείται στο πεδίο τα τελευταία τριάντα χρόνια, αλλοιώνεται».
Από το 1984, 155 χώρες- έχουν επικυρώσει την Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών ενάντια στα Βασανιστήρια, από τις οποίες και για τις 142 από αυτές έχει δημοσιεύσει έρευνες η Διεθνής Αμνηστία. Το 2014 η Διεθνής Αμνηστία διαπίστωσε ότι τουλάχιστον 79 από τα κράτη αυτά εξακολουθούν να χρησιμοποιούν την τακτική των βασανιστηρίων, περισσότερες από τα μισά συμβαλλόμενα στην Σύμβαση κράτη, για τα οποία η οργάνωση πραγματοποιεί έρευνες. Επιπλέον, 40 κράτη-μέλη του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, δεν έχουν υπογράψει την Σύμβαση ενάντια στα βασανιστήρια, παρά την ύπαρξη διεθνών νομικών απαγορεύσεων οι οποίες δεσμεύουν τα κράτη μέλη να σταματήσουν οποιαδήποτε απάνθρωπη κακομεταχείριση.
Τα τελευταία πέντε χρόνια, η Διεθνής Αμνηστία έχει αναφέρει τη χρήση βασανιστηρίων και άλλων μορφών απάνθρωπης κακομεταχείρισης σε τουλάχιστον 141χώρες ανά την υφήλιο – ουσιαστικά, σχεδόν σε όλες τις χώρες στις οποίες η οργάνωση δραστηριοποιείται. Η ιδιαίτερη φύση της τακτικής των βασανιστηρίων, τα οποία συνήθως διαπράττονται κάτω από μυστικότητα, σημαίνει πως ο πραγματικός αριθμός των χωρών που χρησιμοποιούν τα βασανιστήρια μπορεί να είναι ακόμη μεγαλύτερος. Σε αρκετές από αυτές τις χώρες, τα βασανιστήρια αποτελούν μια συστηματική πρακτική ρουτίνας. Σε κάποιες άλλες χώρες, η Διεθνής Αμνηστία έχει παρατηρήσει ότι τα βασανιστήρια που έχουν πραγματοποιηθεί αποτελούν μεμονωμένα περιστατικά. Η οργάνωση θεωρεί απαράδεκτη ακόμα και μια περίπτωση οποιαδήποτε περίπτωση απάνθρωπης μεταχείρισης.
Η εκστρατεία «Σταματήστε τα Βασανιστήρια» ξεκινά με μια ενημέρωση των ΜΜΕ: «Βασανιστήρια 2014: 30 χρόνια ψευδών υποσχέσεων» η οποία παρέχει μια συνολική εικόνα της χρήσης βασανισμών στο σημερινό κόσμο. Η ενημέρωση παρουσιάζει διάφορες τεχνικές των βασανιστηρίων – από καταστάσεις πρόκλησης ακραίου άγχους και στέρησης ύπνου έως και ηλεκτροπληξία στα γεννητικά όργανα – οι οποίες χρησιμοποιούνται σε ύποπτους για εγκληματικές πράξεις ή πράξεις που θίγουν την εθνική ασφάλεια, αλλά και σε πολιτικούς αντιφρονούντες.
Παράλληλα με την εκστρατεία, η Διεθνής Αμνηστία ανέθεσε στην GlobeScan την διεξαγωγή παγκόσμια έρευνας για τις αντιλήψεις που κυριαρχούν αναφορικά με τα βασανιστήρια. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι οι μισοί από τους ερωτηθέντες (44%) –από 21 χώρες σε κάθε ήπειρο- φοβούνται ότι μπορεί να υποστούν βασανισμό σε ενδεχόμενη φυλάκιση τους στη χώρα στην οποία διαμένουν. Η συντριπτική πλειοψηφία (82%) θεωρεί ότι θα έπρεπε να υπάρχει ένα ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο ενάντια στα βασανιστήρια. Ωστόσο, περισσότερο από το ένα τρίτο (36%) θεωρεί ότι σε ορισμένες περιπτώσεις τα βασανιστήρια μπορούν να δικαιολογηθούν.
«Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης έρευνας είναι εντυπωσιακά καθώς οι μισοί από τους συμμετέχοντες στην έρευνα νιώθουν φοβισμένοι και ευάλωτοι σε ενδεχόμενο βασανισμό. Η συντριπτική πλειοψηφία θεωρεί ότι θα έπρεπε να υπάρχει ένα ξεκάθαρο νομικό πλαίσιο προστασίας από τα βασανιστήρια, ενώ περισσότερο από το ένα τρίτο θεωρεί ότι τα βασανιστήρια μπορούν να δικαιολογηθούν σε ορισμένες περιπτώσεις. Συμπερασματικά μπορούμε να διακρίνουμε μια ευρεία στήριξη της παγκόσμιας κοινής γνώμης για δράσεις που θα αποτρέψουν την πρακτική των βασανιστηρίων», αναφέρει χαρακτηριστικά η Caroline Holme, διευθύντρια του GlobeScan.
Τρόποι αντιμετώπισης όπως η ποινικοποίηση των βασανιστηρίων στην εθνική νομοθεσία, η πρόσβαση σε χώρους κράτησης ανεξάρτητων παρατηρητών, και η βιντεοσκόπηση των ανακρίσεων, οδήγησαν σε μείωση των περιστατικών βασανισμών σε χώρες οι οποίες δεν παραβίασαν τις δεσμεύσεις που υιοθέτησαν κατά την υπογραφή της Σύμβασης ενάντια στα Βασανιστήρια.
Η Διεθνής Αμνηστία λοιπόν καλεί τις κυβερνήσεις να εφαρμόσουν μηχανισμούς προστασίας για την πρόληψη και την τιμωρία των βασανιστηρίων –όπως για παράδειγμα την διενέργεια των κατάλληλων ιατρικών εξετάσεων, την άμεση πρόσβαση σε δικηγόρους, τους ανεξάρτητους ελέγχους σε χώρους κράτησης, την ανεξάρτητη και αποτελεσματική διερεύνηση καταγγελιών για βασανισμούς, την δίωξη των υπόπτων για διάπραξη του βασανισμού, και την κατάλληλη αποζημίωση για τα θύματα.
Το έργο της Διεθνούς Αμνηστίας ενάντια στα Βασανιστήρια συνεχίζεται παγκοσμίως, ωστόσο το ενδιαφέρον επικεντρώνεται σε πέντε χώρες στις οποίες η χρήση βασανιστηρίων είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη, και η οργάνωση θεωρεί ότι έχει την δυνατότητα να επιφέρει κάποια σημαντική βελτίωση.
Βασικός άξονας της νέας αυτής εκστρατείας είναι η ουσιαστική αναφορά με συγκεκριμένες συστάσεις για την κάθε χώρα.
Στο Μεξικό, η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι τα βασανιστήρια αποτελούν την εξαίρεση και όχι τον κανόνα, στην πραγματικότητα όμως η κατάχρηση εξουσίας από την αστυνομία και τις δυνάμεις ασφαλείας είναι ευρύτατη και παραμένει ατιμώρητη. Η Miriam López Vargas, μια γυναίκα 31 ετών και μητέρα τεσσάρων παιδιών απήχθη στην πόλη Ensenada στην οποία ζούσε, από δύο στρατιώτες ενδεδυμένους με πολιτικά και μεταφέρθηκε σε ένα στρατόπεδο. Κρατήθηκε εκεί για περίπου μια εβδομάδα, στην διάρκεια της οποίας κακοποιήθηκε σεξουαλικά τρείς φορές, υποβλήθηκε σε διάφορες τεχνικές στέρησης οξυγόνου όπως και ηλεκτροπληξίας, με στόχο να αναγκαστεί να ομολογήσει ότι είχε εμπλακεί σε αδικήματα που σχετίζονται με τα ναρκωτικά. Τρία χρόνια μετά, κανείς από τους δράστες αυτού του περιστατικού δεν έχει τιμωρηθεί.
Η δικαιοσύνη είναι απρόσιτη για τα περισσότερα θύματα βασανιστηρίων στις Φιλιππίνες. Πρόσφατα ανακαλύφθηκε ένα μυστικό κέντρο κράτησης στο οποίο εργαζόμενοι στην αστυνομία του κράτους βασάνιζαν κρατουμένους «για διασκέδαση». Σύμφωνα με πληροφορίες, οι αστυνομικοί υπάλληλοι έκαναν χρήση του «τροχού των βασανιστηρίων», όπως αναφέρθηκε, για να αποφασίσουν τυχαία την μέθοδο βασανισμού των κρατουμένων. Η δημοσιοποίηση του περιστατικού από τα ΜΜΕ οδήγησε σε εσωτερική έρευνα, και την απόλυση κάποιων αστυνομικών υπαλλήλων. Ωστόσο, η Διεθνής Αμνηστία καλεί για μια εμπεριστατωμένη και αμερόληπτη έρευνα η οποία θα οδηγήσει στην ποινική δίωξη των αξιωματούχων οι οποίοι συμμετείχαν στα βασανιστήρια. Οι περισσότερες πράξεις βασανισμών από την αστυνομία στις Φιλιππίνες παραμένουν αδήλωτες και τα θύματα των βασανιστηρίων συνεχίζουν να υποφέρουν σιωπηλά.
Στο Μαρόκο και τη Δυτική Σαχάρα, οι αρχές σπανίως εξετάζουν καταγγελίες για βασανιστήρια. Οι Ισπανικές αρχές εξέδωσαν τον Ali Aarrass στο Μαρόκο παρά τους φόβους ότι θα υποστεί βασανιστήρια. Συνελήφθη από αξιωματικούς των μυστικών υπηρεσιών και μεταφέρθηκε σε ένα μυστικό κέντρο κράτησης στο οποίο, όπως αναφέρει, υπέστη ηλεκτροπληξία στα γεννητικά του όργανα, σοβαρούς τραυματισμούς στα πέλματα των ποδιών, και παρέμεινε για ώρες κρεμασμένος από τους καρπούς των χεριών. Όπως ανέφερε, οι υπάλληλοι του κέντρου τον ανάγκασαν να ομολογήσει ότι βοήθησε μια τρομοκρατική ομάδα. Ο Ali Aarrass καταδικάστηκε σε 12 χρόνια φυλάκισης βάση της «ομολογίας» του. Οι ισχυρισμοί του περί βασανιστηρίων δεν έχουν διερευνηθεί ακόμα.
Στην Νιγηρία, τα βασανιστήρια είναι πλέον ρουτίνα για τους εργαζόμενους στην αστυνομία και τον στρατό. Όταν ο Moses Akatugba συνελήφθη από τον στρατό ήταν μόλις 16 ετών. Όπως ανέφερε, τον κακοποίησαν και τον πυροβόλησαν στο χέρι. Στην συνέχεια, σύμφωνα με τον Moses, μεταφέρθηκε στην αστυνομία όπου παρέμεινε κρεμασμένος για ώρες από τα άκρα του. Ο Moses ισχυρίζεται ότι βασανίστηκε για να υπογράψει την «ομολογία» ότι είχε εμπλακεί σε μια ληστεία. Ο ισχυρισμός του ότι η ομολογία του ήταν αποτέλεσμα των βασανιστηρίων, δεν ερευνήθηκε ποτέ σε βάθος. Τον Νοέμβριο του 2013, μετά από 8 χρόνια αναμονής για μια ετυμηγορία, ο Moses καταδικάστηκε σε θάνατο
Στο Ουζμπεκιστάν, τα βασανιστήρια αποτελούν μια ευρύτατα διαδεδομένη πρακτική, ενώ ελάχιστοι δράστες έχουν βρεθεί ενώπιον της δικαιοσύνης. Η Διεθνής Αμνηστία δεν έχει πρόσβαση στη χώρα. Η Dilorom Abdukadirova παρέμεινε στην εξορία για πέντε χρόνια έπειτα από την επίθεση που δέχτηκε από τις δυνάμεις ασφαλείας σε μια διαμαρτυρία στην οποία συμμετείχε. Κατά την επιστροφή της στο Ουζμπεκιστάν τέθηκε ξανά υπό κράτηση, της απαγορεύτηκε να δει την οικογένεια της, και κατηγορήθηκε για ανατροπή της κυβέρνησης. Κατά την διάρκεια της δίκης της φαινόταν αδυνατισμένη με μώλωπες στο πρόσωπο της. Η οικογένεια της είναι πεπεισμένη ότι έχει βασανιστεί.
«Πριν από τριάντα χρόνια η Διεθνής Αμνηστία ξεκίνησε την εκστρατεία για μια παγκόσμια δέσμευση καταπολέμησης των βασανιστηρίων όπως προκύπτουν από την Σύμβαση ενάντια στα Βασανιστήρια του ΟΗΕ. Από τότε έχει σημειωθεί αρκετή πρόοδος, ωστόσο είναι απογοητευτικό το γεγονός ότι σήμερα εξακολουθούμε να χρειαζόμαστε μια παγκόσμια εκστρατεία για να εξασφαλίσουμε την εκπλήρωση αυτών των υποσχέσεων», δήλωσε ο Salil Shetty.
