«Για τους πρόσφυγες με τρόμο προμαντεύω ενάντιες μπόρες, σκληρούς πόνους κι αιματόβρεχτους πολέμους» Ικέτιδες – Αισχύλος
Ενα πλοιάριο από την Αίγυπτο –την «ομοσύνορη της Συρίας»– εισέρχεται παράνομα στα ελληνικά χωρικά ύδατα μεταφέροντας 50 πρόσφυγες που σκοπεύουν να ζητήσουν πολιτικό άσυλο. Αν ευσταθούν οι καταγγελίες διεθνών οργανισμών και δεκάδων προσφύγων που βρέθηκαν σε παρόμοια θέση, η συνέχεια είναι λίγο-πολύ γνωστή. Μια ακταιωρός του Λιμενικού θα προσεγγίσει το πλοιάριο και θα προσπαθήσει αρχικά να το επαναπροωθήσει (push-back operation) στα ανοιχτά – ακόμη και αν το πλοίο βυθίζεται, όπως συνέβη, σύμφωνα με καταγγελίες, στο Φαρμακονήσι. Οι επιζώντες ίσως μεταφερθούν σε κάποιο κέντρο κράτησης, όπου πριν ακόμη προλάβουν να θρηνήσουν για τους πνιγμένους συντρόφους τους, θα περάσουν από ανάκριση για να καταδώσουν τους λαθρέμπορους που τους έφεραν μέχρι τα ελληνικά χωρικά ύδατα. Και ύστερα όλοι μας θα τους ξεχάσουμε. Θα είναι ένας ακόμη ασήμαντος αριθμός «λαθρομεταναστών», όπως τους λένε τα ΜΜΕ ή «τυράννων της ελληνικής κοινωνίας» όπως τους αποκαλεί ο πρωθυπουργός Α. Σαμαράς.
Κι όμως, το 469 π.Χ., ο «Σαμαράς» της εποχής, δηλαδή ο βασιλιάς του Άργους Πελασγός, αφού έθεσε το ζήτημα σε τοπικό δημοψήφισμα, αποφάσισε να προσφέρει πολιτικό άσυλο στις 50 Δαναΐδες, γνωρίζοντας μάλιστα ότι η απόφασή του θα οδηγούσε την πόλη του σε πόλεμο με την Αίγυπτο. Οι κόρες του Δαναού έφυγαν κυνηγημένες για να αποφύγουν έναν αιμομικτικό γάμο – στην πραγματικότητα για να μη θυσιαστούν σε ένα τοπικό παιχνίδι εξουσίας, όπως αυτό που κατατρέχει κάθε σύγχρονο πρόσφυγα.
«Πρέπει να αποφασίσεις ποιο είναι το δίκαιο και ποιο το άδικο και τι σημαίνει να δέχεσαι το αίτημα προσφύγων να τους βάλεις μέσα στα σπίτια σου» μου λέει ο Χρήστος Στέργιογλου, που ανεβάζει αυτή την εβδομάδα τις Ικέτιδες του Αισχύλου στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου. Μαζί με εννέα πρώην μαθήτριές του, που δίνουν μια απρόσμενα φρέσκια ματιά σε ένα έργο 2.500 χρόνων, συνομιλεί με τον Αισχύλο για τα δικαιώματα των γυναικών, τον ρατσισμό, τους δημοκρατικούς θεσμούς, τη μοίρα, τους θεούς και κυρίως τον άνθρωπο. Η δική μας συζήτηση όμως επιστρέφει συνέχεια στο ζήτημα των προσφύγων.
«Οι Δαναΐδες μπορεί να μην έρχονται στοιβαγμένες σε ένα φουσκωτό», μου λέει ο Χρήστος Στέργιογλου, «αλλά βρίσκονται σε ένα κυνηγημένο καράβι. Η συνθήκη δηλαδή είναι σχεδόν η ίδια». Στην ερώτηση αν πιστεύει ότι θα έπαιρναν σήμερα πολιτικό άσυλο, απαντά αρνητικά: «Δεν νομίζω ότι οι κυβερνήσεις σήμερα θα σκεφτούν τα ανθρώπινα δικαιώματα – θα σκεφτούν τα συμφέροντα των κυβερνώντων».
Ποιες είναι πραγματικά όμως οι πιθανότητες να έδιναν οι ελληνικές αρχές άσυλο σε 50 πρόσφυγες από την Αίγυπτο; Σύμφωνα με τον Γιώργο Τσαρμπόπουλο, επικεφαλής του ελληνικού γραφείου της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες, όταν η σχετική αρμοδιότητα ανήκε στην αστυνομία τα ποσοστά παροχής ασύλου ήταν πρακτικά μηδενικά. Η κατάσταση βελτιώθηκε αισθητά με τη δημιουργία της νέας Υπηρεσίας Ασύλου και φτάνει τώρα το 20%. Τα προβλήματα όμως παραμένουν. Το κλείσιμο των συνόρων στρέφει τις μεταναστευτικές ομάδες (στην πλειονότητά τους πρόσφυγες από τη Συρία, τα παλαιστινιακά εδάφη, τη Σομαλία και την Ερυθραία) σε επικίνδυνα θαλάσσια περάσματα, ενώ όσοι καταφέρνουν να περάσουν καταλήγουν σε απάνθρωπες συνθήκες κράτησης.
Ακόμη όμως και αν υποθέταμε ότι το αίτημα ασύλου των Δαναΐδων θα γινόταν δεκτό, τίθεται και το ζήτημα αν θα κατάφερναν να επιβιώσουν στην Ελλάδα της κρίσης. «Το ζήτημα δεν είναι μόνο η αναγνώριση ενός δικαιώματος αλλά και η δυνατότητα να το ασκήσεις» μας εξηγεί ο Γ. Τσαρμπόπουλος, συμπληρώνοντας ότι «αν ένας άνθρωπος δεν μπορεί να εργαστεί, να βρει κοινωνική στήριξη για να κάνει τα πρώτα βήματα της ένταξής του, το χαρτί του ασύλου είναι δώρο άδωρο».
Η πρόσφατη περίπτωση του Μαμαντού Μπα, του πρόσφυγα από τη Γουινέα που ζήτησε και έλαβε πολιτικό άσυλο από το Βέλγιο για να γλιτώσει από τις επιθέσεις Ελλήνων νεοναζιστών, αλλά και τις συνεχείς παρενοχλήσεις της Ελληνικής Αστυνομίας, είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα για την κατάρρευση αυτού που αποκαλούσαμε κράτος δικαίου στην Ελλάδα. «Αγαπούσα την Ελλάδα και ήθελα να την κάνω δεύτερη πατρίδα μου» μου εξηγούσε ο Μαμαντού Μπα, όταν τον συνάντησα πριν από λίγες ημέρες στις Βρυξέλλες μαζί με μέλη της Πρωτοβουλίας Αλληλεγγύης στην Ελλάδα που Αντιστέκεται. «Η δημοκρατία, όμως, που συνάντησα στην Ελλάδα μετά την κρίση» συνέχισε «είναι η ίδια δημοκρατία που άφησα και στην Αφρική».
Ο δικηγόρος του, Ολιβιέ Στέιν, μου εξηγεί ότι από τη στιγμή που ο Μαμαντού Μπα είχε ήδη λάβει πολιτικό άσυλο και στην Ελλάδα, αντιμετώπισε την περίπτωσή του όπως θα αντιμετώπιζε και έναν Ελληνα πολίτη που θα ζητούσε να διαφύγει από τη χώρα. Ισως για πρώτη φορά τα τελευταία χρόνια μια χώρα της Ε.Ε. προσφέρει άσυλο σε έναν άνθρωπο που κινδυνεύει όχι στην Υποσαχάρια Αφρική ή την Ασία, αλλά σε μια άλλη χώρα-μέλος της Ενωσης.
Οι Δαναΐδες λοιπόν, αν δεν πνίγονταν στα ανοιχτά του Αιγαίου, ενώ το πλοίο τους ρυμουλκούνταν από σκάφος του ελληνικού Λιμενικού, μπορεί και να έπαιρναν το πολυπόθητο χαρτί από τη νέα Υπηρεσία Ασύλου. Το αν θα κατάφερναν να επιβιώσουν στην Ελλάδα της συγκυβέρνησης Σαμαρά – Βενιζέλου είναι μια άλλη… τραγωδία που ακόμη κι ο Αισχύλος είναι αμφίβολο αν θα μπορούσε να διαχειριστεί.
Info
Πληροφορίες παράστασης:
BIOS Πειραιώς 84
Διάρκεια παραστάσεων: 27 Οκτωβρίου – 9 Δεκεμβρίου 2014
Παραστάσεις: Δευτέρα & Τρίτη
Έναρξη: 20:30
Είσοδος: 10 ευρώ
Άρης Χατζηστεφάνου
Εφημερίδα των Συντακτών 22/06/2014