Η απειλή ενός χιονο–Αρμαγεδδώνα, που δεν ήρθε ποτέ, φέρνει στο προσκήνιο τα χαρακτηριστικά της διαρκούς κατάστασης εκτάκτου ανάγκης αλλά και του κράτους–γκουβερνάντα που κυριαρχεί πλέον στις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
Οταν πριν από μερικές εβδομάδες στελέχη του Ποταμιού του Σταύρου Θεοδωράκη αναρτούσαν στο twitter ψεύτικες φωτογραφίες από υποτιθέμενα άδεια ράφια σε ρωσικά σούπερ μάρκετ, δεν μπορούσαν προφανώς να φανταστούν ότι τα πρώτα ράφια που θα άδειαζαν θα βρίσκονταν στην καρδιά της Νέας Υόρκης. Αιτία δεν ήταν φυσικά οι ελλείψεις σε είδη πρώτης ανάγκης αλλά ο πανικός που επικράτησε σε μεγάλο τμήμα του πληθυσμού, όταν ο δήμαρχος, Μπιλ ντε Μπλάζιο, προέβλεψε «μία από τις μεγαλύτερες χιονοθύελλες στην ιστορία της πόλης».
Δυνάμεις της εθνοφρουράς αναπτύχθηκαν σε περιοχές της Πολιτείας της Νέας Υόρκης ενώ οδηγοί αυτοκινήτων απειλούνταν με πρόστιμα και συλλήψεις εάν αγνοούσαν τις απαγορεύσεις κυκλοφορίας. Συντονισμένα τα μέσα ενημέρωσης παρουσίαζαν μόνο τις πιο ακραίες και λιγότερο πιθανές προβλέψεις της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, ενώ ο κυβερνήτης, Αντριου Κουόμο, κήρυξε αμέσως την Πολιτεία σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης.
Οταν μάλιστα έπεσαν και οι πρώτες νιφάδες αποφασίστηκε η διακοπή λειτουργίας του μετρό –για πρώτη φορά στα 110 χρόνια της ύπαρξής του– το οποίο μεταφέρει καθημερινά έως και τέσσερα εκατομμύρια επιβάτες. Ολα ήταν έτοιμα για τη μεγαλύτερη χιονοθύελλα στην ιστορία της Νέας Υόρκης. Ολα, εκτός από την ίδια τη χιονοθύελλα, η οποία σαν τον Γκοντό του Μπέκετ αποφάσισε να μην έρθει στο ραντεβού της.
Από όλες τις τυραννίες πιο καταπιεστική είναι αυτή που ασκείται για το καλό των θυμάτων της
C. S. Lewis
Η κωμικοτραγική εικόνα της επόμενης ημέρας ήταν μερικά εκατοστά χιόνι να καλύπτουν τους δρόμους στο κέντρο μιας σχετικά έρημης πόλης, με τους κατοίκους να μασουλάνε τους τόνους από ψωμί του τοστ που είχαν αγοράσει τις προηγούμενες ημέρες. Ακόμη και στα προάστια, όπου η χιονόπτωση ήταν αισθητά μεγαλύτερη, τίποτα δεν θύμιζε τον χιονο-Αρμαγεδδώνα (snowmageddon) που είχαν προβλέψει οι αρχές. Η χιονοθύελλα όχι μόνο δεν ήταν η χειρότερη στην ιστορία αλλά με δυσκολία έφτασε την 36η θέση των τελευταίων 125 χρόνων.
Η απάντηση των αρχών και των ΜΜΕ στην αυτογελοιοποίησή τους συνοψίστηκε στη φράση «κάλλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε» (ελεύθερη απόδοση του better safe than sorry). Στην πραγματικότητα όμως αυτό που είχε συμβεί χαρακτηρίστηκε πολύ σωστά η «11η Σεπτεμβρίου του χιονιά» -η ασύμμετρη απάντηση ενός κράτους-Λεβιάθαν απέναντι σε μια υπαρκτή απειλή, η οποία όμως χρησιμοποιείται σαν πρόσχημα για την επιβολή ενός καθεστώτος διαρκούς έκτακτης ανάγκης.
Κανένας φυσικά δεν υποστηρίζει ότι ο δήμαρχος και ο κυβερνήτης της Πολιτείας της Νέας Υόρκης κάθισαν σε ένα τραπέζι και σχεδίασαν μια επιχείρηση πανικού για να τρομοκρατήσουν τους πολίτες τους. Η αντίδρασή τους όμως είναι απόλυτα συμβατή με τις εικόνες υστερίας που προωθούν τα μέσα ενημέρωσης σε κάθε μεγάλο γεγονός. Το 2013 ο θάνατος τριών ανθρώπων από την τρομοκρατική επίθεση στον μαραθώνιο της Βοστόνης ήταν αρκετός για να προκαλέσει τη μεγαλύτερη κινητοποίηση αμερικανικών στρατευμάτων που έχει παρατηρηθεί στο εσωτερικό της χώρας, πιθανότατα από την εποχή του εμφυλίου πολέμου. Η εμφάνιση ελάχιστων κρουσμάτων του ιού Εμπολα σε αμερικανικό έδαφος οδήγησε σε τέτοιο βαθμό υστερίας ώστε αμερικανικά δίκτυα όπως το FOX να υποστηρίζουν ότι μαχητές του Ισλαμικού Κράτους ίσως αρχίσουν να εισέρχονται παράνομα από τα σύνορα μεταφέροντας τον ιό!
Η αντίδραση των αρχών όμως είναι απόλυτα συμβατή και με τη λειτουργία του λεγόμενου κράτους–γκουβερνάντα, το οποίο αναπτύσσεται τις τελευταίες δεκαετίες στις δυτικές μητροπόλεις παράλληλα με την κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού. Το κράτος γιγαντώνει τους ελεγκτικούς του μηχανισμούς, για να μπορεί να ελέγχει και να καθοδηγεί ακόμη και την τελευταία κίνηση των πολιτών του. Παράλληλα όμως ακρωτηριάζει και τα τελευταία στοιχεία του κράτους πρόνοιας που θα μπορούσαν να προσφέρουν πραγματική στήριξη στον πληθυσμό. Για άλλη μια φορά δεν πρόκειται φυσικά για κάποια συνωμοσία των κυβερνώντων αλλά για το αποτέλεσμα της ίδιας της λειτουργίας του συστήματος. Οπως μας εξηγούσε παλαιότερα ο Κώστας Δουζίνας, καθηγητής Φιλοσοφίας του Δικαίου στο Πανεπιστήμιο Μπίρκμπεκ του Λονδίνου, παράλληλα με την απορρύθμιση της οικονομίας (του Χρηματιστηρίου, της αγοράς ενέργειας κ.λπ.) παρατηρείται και η ενίσχυση μιας κρατικής «ρύθμισης» με στόχο την πειθάρχηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και της ιδιωτικής ζωής.
Οι εκατοντάδες πινακίδες που βλέπει όποιος περπατήσει λίγα μέτρα στο κέντρο του Λονδίνου και του εξηγούν πώς πρέπει να περπατήσει, πού να κοιτάξει και τι να μην κάνει εξυπηρετούν εν τέλει τις ίδιες ανάγκες του συστήματος με την ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων στο κέντρο μιας πόλης διά ασήμαντον αφορμήν. Ο πολίτης πρέπει να εναποθέσει την καθημερινότητά του στην «ασφάλεια» που του προσφέρει το κράτος-Λεβιάθαν. Και θα το κάνει με τόσο μεγαλύτερη χαρά και ανακούφιση όσο μεγαλύτερες είναι οι δόσεις υστερίας που του έχουν σερβίρει από τα μέσα ενημέρωσης.
► Δείτε
Grumpy Old Men
Απολαυστικό ντοκιμαντέρ του BBC για τη λειτουργία του κράτους-γκουβερνάντα (Nanny State), κυκλοφορεί ελεύθερα στο youtube.
► Διαβάστε
Κατάσταση εξαίρεσης (εκδόσεις Πατάκη)
Ο Ιταλός φιλόσοφος Τζιόρτζιο Αγκάμπεν μάς ταξιδεύει από την έννοια του «exceptio» του Ρωμαϊκού Δικαίου στην «κατάσταση εκτάκτου ανάγκης» που έχει μετατραπεί σε «φυσιολογικό» τρόπο διακυβέρνησης
Άρης Χατζηστεφάνου
Εφημερίδα των Συντακτών
30/1/2015
