καλάσνικοφ

Η τέχνη του Καλάσνικοφ

Oι μεγαλύτερες τρομοκρατικές οργανώσεις της ιστορίας ενέπνευσαν ορισμένους από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του 20ού αιώνα. Συχνά ήταν η μόνη τους επιλογή για να νικήσουν τον τρόμο. Η Μπρέντα Μέρφι δεν άντεξε την πίεση. Εσκυψε σε μια γωνία για να κάνει εμετό χωρίς να την δουν.

Παλαιότερα, όπως εξιστορούσε ένας κριτικός θεάτρου του «Guardian», ήταν η μυρωδιά του κελιού της που της έφερνε ανακάτεμα. Τώρα ήταν το τρακ που της προκαλούσε το θεατρικό σανίδι.

Ηταν Φεβρουάριος του 1999 και η Μπρέντα, πρώην μέλος του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού, πρωταγωνιστούσε στην παράσταση «Η καρδιά της μάνας», που ανέβαινε στο Λονδίνο. Οι περισσότερες συμπρωταγωνίστριές της είχαν εκτίσει μικρότερες ή μεγαλύτερες ποινές για συμμετοχή σε τρομοκρατικές επιθέσεις.

Οπως η Ροζένα Μπράουν, από τα γνωστότερα στελέχη των λεγόμενων «υπηρεσιών αντικατασκοπίας» του IRA. Βρετανοί στρατιώτες την είχαν συλλάβει σχεδόν τυχαία γιατί είχε φορέσει, κατά λάθος, την περούκα της ανάποδα. Λίγα λεπτά αργότερα συνειδητοποίησαν ότι κρατούσε στα χέρια της και έναν εκρηκτικό μηχανισμό, που θα μπορούσε να τινάξει στον αέρα ένα οικοδομικό τετράγωνο.

Η παράσταση αποτελούσε μια καταγγελία της ένοπλης βίας αλλά σε καμία περίπτωση δεν καταδίκαζε τους στόχους στους οποίους είχαν ταχθεί τα μέλη του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού. «Η καρδιά της μάνας» ήταν ίσως μια από τις σπάνιες περιπτώσεις όπου τα μέλη τρομοκρατικών οργανώσεων πρωταγωνιστούσαν σε μια παράσταση.

Αντίθετα, εκατοντάδες καλλιτέχνες σε όλο τον κόσμο έχουν χρησιμοποιήσει κείμενα, εικόνες ή αναφορές σε πράξεις τρομοκρατών. Σε άλλες περιπτώσεις γίγαντες του πνεύματος, όπως ο Σαρτρ, τροποποίησαν γνωστά έργα για να περιγράψουν και να στηρίξουν τη δράση οργανώσεων που χαρακτηρίζονταν τρομοκρατικές από αρκετές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις.

Ο μεγάλος φιλόσοφος θα χρησιμοποιήσει τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη (τις οποίες ανεβάζει με τον Μιχάλη Κακογιάννη στο Παρίσι) για να μεταφέρει στο γαλλικό κοινό τη στήριξή του προς τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα της οργάνωσης FLN στην Αλγερία – η οποία όμως είχε εμπλακεί σε βομβιστικές επιθέσεις σε γαλλικό έδαφος.

«Ο Ευριπίδης», εξηγούσε μερικά χρόνια αργότερα ο Σαρτρ, «καταδίκαζε με τον ίδιο τρόπο τον πόλεμο, αλλά ειδικότερα τις αποικιακού τύπου κατακτήσεις».

Ο Σαρτρ, αν και κρατούσε σαφείς πολιτικές και ηθικές αποστάσεις από το φαινόμενο της τρομοκρατίας, αρνούνταν να εξισώσει τη δράση του θύτη (ξένη κατοχή) με τις τρομοκρατικές πράξεις αντίστασης. «Τα παιδιά της βίας», έγραφε για τους Αλγερινούς αντάρτες, «αντλούν συνεχώς τον ανθρωπισμό τους μέσα από αυτήν».

Με το ίδιο σκεπτικό, άλλωστε, θα αναλύσει αργότερα και τις επιθέσεις της παλαιστινιακής οργάνωσης «Μαύρος Σεπτέμβρης» εναντίον της ισραηλινής αποστολής στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου το 1972.

Πηγή καλλιτεχνικής έμπνευσης για δεκάδες κορυφαίους δημιουργούς θα αποτελέσει και η δράση (αλλά κυρίως ο μυστηριώδης θάνατος) της πρώτης γενιάς της οργάνωσης Φράξια Κόκκινος Στρατός (RAF) στη Γερμανία.

Η Μάριαν Φέιθφουλ τραγουδά για την Ουλρίκε Μάινχοφ το «Broken English», ενώ θα ακολουθήσουν συγκροτήματα όπως οι Doris Days, οι Chumbawamba και πολλοί άλλοι. Λίγα χρόνια νωρίτερα, ο Τζο Στράμερ των Clash «λάνσαρε» στις εμφανίσεις του T-shirt με αναφορές στη RAF, τις Ερυθρές Ταξιαρχίες αλλά και τον IRA – προκαλώντας συχνά λυσσαλέες αντιδράσεις στον βρετανικό και ιρλανδικό Τύπο.

Ο καλλιτέχνης όμως που θα δοκιμάσει τα όρια της ανοχής των κυρίαρχων ευρωπαϊκών ελίτ στο φαινόμενο της τρομοκρατίας ήταν ο Γκέρχαρντ Ρίχτερ – για ορισμένους ίσως ο σημαντικότερος Γερμανός εικαστικός του 20ού αιώνα.

Το 1988 παρουσιάζει το έργο του με τίτλο «18 Οκτωβρίου 1977», στο οποίο απεικονίζει πορτρέτα ηγετικών μελών της RAF που βρέθηκαν απαγχονισμένα στα διαβόητα λευκά κελιά του συμπλέγματος φυλακών Στάμχαϊμ. Θεωρητικά η Δυτική Γερμανία θα έπρεπε να έχει συνηθίσει τις καλλιτεχνικές αναφορές στη RAF (δέκα χρόνια νωρίτερα είχε κυκλοφορήσει ο θεατρικός μονόλογος του Ντάριο Φο και της Φράνκα Ράμε με τίτλο «Εγώ η Ουλρίκε Μάινχοφ καταγγέλλω»).

Τα συναισθήματα όμως που προκάλεσε ο Ρίχτερ ήταν ανάλογα μιας νέας τρομοκρατικής επίθεσης. Τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης εμφανίζονταν προδομένα από έναν «δικό τους» άνθρωπο, τον οποίο τώρα κατηγορούσαν ότι «εξανθρωπίζει» τους τρομοκράτες – αυτούς που δολοφονούσαν τους επίσης «δικούς τους» τραπεζίτες και τα μέλη του Συνδέσμου Γερμανών Βιομηχάνων.

Τελικά τα έργα του Ρίχτερ θα αγοράσει, έναντι εκατομμυρίων δολαρίων, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης (MoMA). Θα τολμήσει, μάλιστα, να τα εκθέσει λίγους μόλις μήνες μετά την 11η Σεπτεμβρίου, όταν η αντιτρομοκρατική υστερία του Τζορτζ Μπους προετοίμαζε το έδαφος για σειρά νέων κατακτητικών πολέμων.

Ανάλογη κριτική με τον Ρίχτερ θα δεχθεί μερικά χρόνια αργότερα και ο γίγαντας της λατινοαμερικανικής τέχνης Φερνάντο Μποτέρο, όταν θα αφιερώσει δύο πίνακές του στον Πάμπλο Εσκομπάρ.

Αν και η δράση του βαρόνου των ναρκωτικών απέχει παρασάγγας από τα πολιτικά στοιχεία της ευρωπαϊκής τρομοκρατίας, ο Εσκομπάρ είχε αποκτήσει στοιχεία θρύλου και τον τίτλο του «Ρομπέν των Φτωχών» σε αρκετές φτωχογειτονιές, όπου μοίραζε αφειδώς ναρκοδολάρια. Η απόφαση, λοιπόν, του Μποτέρο να παρουσιάσει τις τελευταίες του στιγμές έθιγε ευαίσθητες χορδές της κολομβιανής κοινωνίας.

Σε όλες τις περιπτώσεις που αναφέραμε, πάντως, η τέχνη νίκησε τις απαγορεύσεις – ίσως γιατί οι κυρίαρχες ελίτ ήθελαν να αποδείξουν ότι είναι υπεράνω ενός αντιπάλου τον οποίο είχαν εξοντώσει από καιρό. Μόνο οι τρομαγμένοι σκοταδιστές του πολιτισμικού «Μπίθουλα» της Ευρώπης εξακολουθούν να πιστεύουν ότι ο ψευδεπίγραφος ευρωπαϊσμός του μπορεί να συνυπάρχει με απειλές εναντίον καλλιτεχνών, με απαγορεύσεις βιβλίων και κλειστές πόρτες θεάτρων.

Info:
Ακούστε

Εγώ η Ουλρίκε Μάινχοφ καταγγέλλω

Το συγκρότημα «Ωχρά Σπειροχαίτη» μελοποιεί τον θεατρικό μονόλογο του Dario Fo και της Franka Rame για το ηγετικό στέλεχος της Φράξιας Κόκκινος Στρατός.
Δείτε

17 Οκτωβρίου 1977

Ο Γκέρχαρντ Ρίχτερ εξοργίζει αρκετούς συμπατριώτες του θυμίζοντάς τους τον μυστηριώδη θάνατο της πρώτης γενιάς στελεχών της RAF.

this is not a coup

Γίνε συμπαραγωγός στο νέο ντοκιμαντέρ των δημιουργών του Debtocracy, Catastroika και Fascism Inc.

Άρης Χατζηστεφάνου
Εφημερίδα των Συντακτών 30/01/2016

inffowar logo

Βοήθησε το INFO-WAR να συνεχίσει την ανεξάρτητη δημοσιογραφία

Για περισσότερες επιλογές πατήστε εδώ