Πρέπει να παραδεχτούμε ότι στόχος της διπλωματίας είναι να παρατείνει την κρίση
Σποκ
Ο θάνατος του ηθοποιού Λέοναρντ Νίμοϊ και οι δεκάδες φωτογραφίες του Ελληνα υπουργού Οικονομικών με τη στολή του «Star Trek» θα μας επέτρεπαν να δημιουργήσουμε μια εξαιρετική «θεωρία συνωμοσίας». Οτι πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο. Υπάρχει όμως μια ειδοποιός διαφορά: ο ένας δηλώνει εκκεντρικός μαρξιστής, ενώ ο άλλος ζει σε μια κομμουνιστική κοινωνία.
Η επικαιρότητα παίζει μερικές φορές άσχημα παιχνίδια. Τις ημέρες που το Ιντερνετ γέμιζε με χιουμοριστικές, παραποιημένες φωτογραφίες του Γιάνη Βαρουφάκη με τη μορφή του Σποκ, ο ηθοποιός που υποδυόταν για χρόνια τον ήρωα της αμερικανικής σειράς έφυγε από τη ζωή. Τα μέσα ενημέρωσης ξέχασαν γρήγορα το αστείο και εστίασαν το ενδιαφέρον τους στις δηλώσεις του Ελληνα υπουργού Οικονομικών ότι είναι εκκεντρικός μαρξιστής (erratic marxist). Και όμως, εκεί ακριβώς βρίσκεται η μεγαλύτερη ομοιότητα (ή διαφορά;) μεταξύ του Βαρουφάκη και του Mr. Spock…
Εδώ και χρόνια ορισμένοι φανατικοί θεατές του «Star Trek» ενώνουν τη φωνή τους με διακεκριμένους οικονομολόγους και δημοσιογράφους, που υποστηρίζουν ότι η αγαπημένη τους σειρά διαδραματίζεται σε μια κομμουνιστική κοινωνία. Είναι γεγονός ότι με μια ισχυρή δόση αφαίρεσης αρκετές «ατάκες» του «Star Trek» μοιάζουν βγαλμένες από το Κομμουνιστικό Μανιφέστο. «Στην οικονομία του μέλλοντος -εξηγούσε ο Κάπτεν Πίκαρντ- δεν υπάρχουν χρήματα. Η απόκτηση πλούτου δεν καθορίζει πλέον τις ζωές μας. Εργαζόμαστε για να βελτιώσουμε τον εαυτό μας και ολόκληρη την ανθρωπότητα». Και όταν δεν μιλούσε για το τέλος της αλλοτριωμένης εργασίας αλλά και του χρήματος, ο Κάπτεν Πίκαρντ εξηγούσε ότι στην κοινωνία του «Star Trek» oι άνθρωποι «εξαφάνισαν τη φτώχεια και την ανάγκη της ατομικής ιδιοκτησίας». Δεν είναι επίσης τυχαίο πως οι Φερένγκι, οι γνωστότεροι «κακοί» του «Star Trek», μοιάζουν βγαλμένοι από κάποιο εγχειρίδιο νεοκλασικών οικονομικών, όπου η απληστία και η ιδιοτέλεια ανάγονται σε προϋπόθεση της παραγωγής πλούτου σε μια κοινωνία. «Το συγκεκριμένο είδος -εξηγούσε ο Ντάτα του «Star Trek»- συμπυκνώνει τα χειρότερα χαρακτηριστικά του καπιταλισμού».
Ακόμη όμως και οι επισκέπτες του «Star Trek», που ταξιδεύουν στον χρόνο για να φτάσουν στο διαστημόπλοιο USS Enterprise, κουβαλούν τις δικές τους αντικαπιταλιστικές περγαμηνές. Ανάμεσά τους συναντάμε τον Μαρκ Τουέιν, σκληρό κατήγορο της πληβειοποίησης των κατώτερων στρωμάτων αλλά και έναν γνήσιο θαυμαστή της Παρισινής Κομμούνας. «Ερχομαι από μια εποχή -έλεγε ο φανταστικός επισκέπτης του «Star Trek»- όπου οι άνθρωποι εξασφάλιζαν ισχύ και πλούτο πατώντας στις πλάτες των φτωχών. Οι προκαταλήψεις και καταδίκη κάθε τι διαφορετικού ήταν ο κανόνας, ενώ η εξουσία αποτελούσε αυτοσκοπό. Και εσείς μου λέτε ότι όλα αυτά δεν ισχύουν πια; Αν είναι έτσι, ίσως αξίζει να κόψω ακόμη και το κάπνισμα».
Πριν από μερικά χρόνια η συντάκτρια των «Financial Times», Ιζαμπέλα Καμίνσκα, επιχείρησε να αντιπαραβάλει τη «μετακαπιταλιστική» κοινωνία του «Star Trek» με τη δυστοπική κοινωνία του «Star Wars». Στην πρώτη περίπτωση έγραφε, «η τεχνολογική ανάπτυξη των τρισδιάστατων εκτυπωτών (αντιγραφείς) και της τεχνητής νοημοσύνης εξασφαλίζει σταθερή επάρκεια υλικών ακυρώνοντας τον ρόλο του χρήματος. Το πλήρωμα του “Εντερπράιζ” δεν πληρώνεται για τις αποστολές του αλλά ταξιδεύει για να καλύψει εσωτερικές του ανάγκες και να γνωρίσει την περιπέτεια». Αντίθετα, στο «Star Wars» μπορεί το επίπεδο τεχνολογικής ανάπτυξης να είναι το ίδιο αλλά ο «μονοπωλιακός έλεγχος των πρώτων υλών» και η κατοχύρωση με πατέντες πνευματικής ιδιοκτησίας κάθε νέας ανακάλυψης δημιουργούν μια φρικτή κοινωνία ανισοτήτων και εγκληματικότητας. Το χρήμα παραμένει κινητήρια δύναμη των πάντων.
Είναι, λοιπόν, πράγματι το «Star Trek» δείγμα μιας κομμουνιστικής κοινωνίας με αναπτυγμένη τη γενική διάνοια, για την οποία μιλούσε ο Μαρξ, και η οποία έχει απελευθερώσει τον άνθρωπο από τον καταναγκασμό της εργασίας; Ας μη βιαστούμε να υποθέσουμε ότι η έφοδος στους ουρανούς θα γίνει από τον Σποκ και τον Κάπτεν Κερκ. Καταρχήν μια τηλεοπτική και κινηματογραφική σειρά, που το 2016 θα κλείσει μισό αιώνα, έχει περάσει από πολλές και διαφορετικές φάσεις.
Το «Star Trek» θα γεννηθεί στα ταραγμένα χρόνια μετά το ξέσπασμα του κινήματος για τα δικαιώματα των μαύρων στις ΗΠΑ. Κάνει τα πρώτα του βήματα καθώς η αμερικανική κοινωνία αντιλαμβάνεται την ανθρωποσφαγή του Βιετνάμ αλλά κοιτάζει με δέος και τα αστέρια –είναι η εποχή που η τεχνολογία των διηπειρωτικών πυραύλων που γεννιέται στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στέλνει τους πρώτους ανθρώπους στο Διάστημα. Ο Τζιν Ροντενμπέρι, δημιουργός της τηλεοπτικής σειράς, είναι και ο ίδιος ένα μοναδικό αμάλγαμα της εποχής του. Γιος αστυνομικού από το Τέξας, θα πολεμήσει στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως πιλότος της Πολεμικής Αεροπορίας, αλλά θα καταλήξει και αυτός αστυνομικός στο LAPD όπου παράλληλα σπουδάζει δημιουργική γραφή σεναρίου! Ευτυχώς για τον ίδιο θα πεθάνει το 1991, πριν προλάβει να δει τους ήρωες του «Star Trek» να μεταμορφώνονται από πολίτες μιας «κομμουνιστικής» κοινωνίας σε διαστημικούς καουμπόηδες χολιγουντιανών παραγωγών. Σε αντίθεση με τον Μαρξ, το «ώριμο» «Star Trek» έχει προδώσει όλα τα οράματα της νιότης του.
Γεγονός που μας αφήνει ακόμη αναπάντητο ένα βασικό ερώτημα: Σε ποιο επεισόδιο επιβιβάστηκε στο διαστημόπλοιο «Εντερπράιζ‘ ο Ελληνας υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης;
► Παρακολουθήστε
Επτά απλά μαθήματα μαρξισμού
Πανεπιστημιακοί και εκπαιδευτικοί από τον Ομιλο Μαρξιστικών Ερευνών, τον Σύλλογο Μαρξιστικής Σκέψης Γ. Κορδάτος και τον Ομιλο Μελέτης Επαναστατικής Θεωρίας μάς θυμίζουν τις βασικές αρχές του μαρξισμού (δείτε τα video των παραδόσεων στο info-war.gr).
Άρης Χατζηστεφάνου
Εφημερίδα των Συντακτών 7/3/2015