Λεωνίδας Βατικιώτης
Πηγή: Επίκαιρα 6 Μαΐου 2016
Η αμφισβήτηση της περίφημης ανεξαρτησίας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, με την έννοια του δικαιώματος της διοίκησής της να αποφασίζει για τη νομισματική πολιτική που θα εφαρμόσει χωρίς να παίρνει υπ’ όψη της τις εκλεγμένες πολιτικές ηγεσίες, δεν είναι από μόνη της προβληματική. Είναι καλοδεχούμενη! Αλλεπάλληλες είναι οι κριτικές που έχει δεχθεί για την απόσπαση από τη δημοκρατική λογοδοσία ενός εκ των σημαντικότερων τομέων της οικονομικής πολιτικής, λες και η δημοκρατία ή η διαφάνεια στον τρόπο λήψης των αποφάσεων αποτελούν εμπόδια στην οικονομική ανάπτυξη ή την οικονομική σταθερότητα… Πρόκειται άλλωστε για μια συρρίκνωση του πεδίου της δημοκρατίας για την οποία ποτέ δεν ερωτήθηκαν οι λαοί της Ευρώπης. Η αμφισβήτηση της ανεξαρτησίας της ΕΚΤ λοιπόν θα ήταν ευπρόσδεκτη αν…
Αν η κριτική στην ανεξαρτησία της δεν ασκούταν από τα δεξιά! Δηλαδή, αν δεν εκπορευόταν από το Βερολίνο που επέβαλε το συγκεκριμένο πλαίσιο λειτουργίας και δράσης, και τώρα, σύμφωνα με ρεπορτάζ του γερμανικού περιοδικού Σπίγκελ, να στέκεται κριτικά και καχύποπτα απέναντι στον πρόεδρό της, Μάριο Ντράγκι, αμφισβητώντας στην πράξη την ανεξαρτησία της. Πηγές του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών απαντώντας σε ερωτήσεις δημοσιογράφων αρνήθηκαν φυσικά κάτι τέτοιο επιρρίπτοντας την ευθύνη στον ίδιο τον Ντράγκι που θα πρέπει να ελέγξει κατά πόσο σέβεται κι εφαρμόζει απαρέγκλιτα την εντολή υπό την οποία λειτουργεί… Στην πράξη το γερμανικό υπουργείο επιβεβαίωσε έτσι το χάσμα που χωρίζει Βερολίνο και Φρανκφούρτη.
Προσοχή στις καταθέσεις!
Αφορμή στάθηκε η απόφαση της ΕΚΤ τον Μάρτιο να προσφέρει φθηνό χρήμα στις εμπορικές τράπεζες σε μια προσπάθεια αύξησης του δανεισμού κι επίσης να μειώσει τα επιτόκια παρέμβασης, οδηγώντας το επιτόκιο καταθέσεων σε αρνητικά επίπεδα (-0,4%). Η συγκεκριμένη εξέλιξη σαν να άνοιξε τον ασκό του Αιόλου στη Γερμανία, με ένα πλήθος αξιωματούχων να επιτίθενται στον Μάριο Ντράγκι. Στην αιχμή του δόρατος της κριτικής τους βρίσκονταν οι απώλειες που θα καταγράψουν οι γερμανοί καταθέτες και δη οι συνταξιούχοι που εκ παραδόσεως αποταμιεύουν σημαντικό μέρος των οικονομιών τους. Υπολογίζεται, ενδεικτικά, ότι στις τράπεζες καταλήγει ένα ασυνήθιστα υψηλό μέρος των οικονομιών τους, γύρω στο 40%, όταν στις ΗΠΑ σε αποταμιευτικούς λογαριασμούς καταλήγει μόνο το 15%. Εναντίον της ΕΚΤ στράφηκε και ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε που χαρακτήρισε τον Ντράγκι κατά 50% (!) υπαίτιο για την ανέλπιστη επιτυχία που κατέγραψε στις πρόσφατες κρατιδιακές εκλογές το ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία. Κατά τον γερμανό υπουργό Οικονομικών ο πρόεδρος της ΕΚΤ ευθύνεται κατά το ήμισυ επειδή το ένα από τα δύο κεντρικά συνθήματα της Εναλλακτικής, με το οποίο δελέαζε την συντηρητική τρίτη ηλικία, αφορούσε τα αρνητικά επιτόκια της ΕΚΤ… Κι επειδή το άλλο σύνθημα της αφορούσε την πολιτική ανοιχτών θυρών της Μέρκελ απέναντι στους πρόσφυγες, με βάση τα λεγόμενα των νοσταλγών του Χίτλερ που συναγελάζονται κάτω από τις σημαίες της Εναλλακτικής, εύκολα μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Σόιμπλε θεωρεί κατά το άλλο ήμισυ υπαίτια για την άνοδο της Εναλλακτικής την ίδια την Μέρκελ…
Ο πρόεδρος της ΕΚΤ ανεβάζοντας τους τόνους της (ασυνήθιστης σε ένταση) αντιπαράθεσης αντέτεινε, στο πλαίσιο δημόσιας ομιλίας του, πως τα σημερινά προβλήματα δεν έχουν ως αιτία τα χαμηλά επιτόκια αλλά τη χρόνια υπερσυσσώρευση αποταμιεύσεων για την οποία ευθύνεται η Γερμανία. Από την κριτική του δεν ξέφυγαν τα γερμανικά πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών που επί μια δεκαετία ξεπερνούν το 5%. Επικαλέστηκε επιπλέον το γεγονός ότι το 18% της παγκόσμιας οικονομίας (με βάση του ΑΕΠ) λειτουργεί σε περιβάλλον αρνητικών επιτοκίων, ενώ αν σε αυτές τις χώρες προστεθούν κι εκείνες που έχουν μηδενικό επιτόκιο ή 1% τότε το ποσοστό φτάνει στο 40%! Λαμβανομένου δε υπ’ όψη πως σχεδόν μηδενικά επιτόκια έχει η Ιαπωνία από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, οι ΗΠΑ από το 2008 κι η Αγγλία εδώ και 7 χρόνια φαίνεται πως η ΕΚΤ μόνο εξαίρεση δεν αποτελεί.
Η σημαντικότερη ωστόσο επιβράβευση της ΕΚΤ, σε ότι αφορά την κριτική που δέχεται από το μπλοκ του σκληρού νεοφιλελευθερισμού ήρθε από τις οικονομικές επιδόσεις της ευρωζώνης όπως δόθηκαν στη δημοσιότητα την Τρίτη 3 Μαΐου 2016. Αν θέλουμε να είμαστε σοβαροί η μεγέθυνση του ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους κατά 0,6% πριν λίγες δεκαετίες θα χαρακτηριζόταν χωρίς δεύτερη σκέψη ως στασιμότητα. Στη γηραιά ήπειρο όμως μόνο βεγγαλικά δεν έριξαν. Η αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,6% χαρακτηρίστηκε ως επιτυχία όχι μόνο γιατί κινείται σε θετικά επίπεδα, αλλά για δύο ακόμη λόγους. Ο πρώτος σχετίζεται με το γεγονός ότι για πρώτη φορά η ευρωζώνη ξεπέρασε έστω και οριακά τόσο την Αγγλία (0,4%) όσο και τις ΗΠΑ (0,5%). Ο δεύτερος λόγος χαράς σχετίζεται με το γεγονός πως για πρώτη φορά, όπως φαίνεται και στο διάγραμμα που παραθέτουμε, η ανάπτυξη του ΑΕΠ αγγίζει το επίπεδο του πρώτου τριμήνου του 2008, πριν οι ρυθμοί αύξησης του προϊόντος αρχίσουν να φθίνουν. Μπορούν να καυχώνται λοιπόν οι επιτελείς της ευρωζώνης ότι ο κύκλος της κρίσης 8 χρόνια μετά, επιτέλους έκλεισε. Κάπου εδώ σταματούν και τα ευχάριστα νέα…
Κενό 13 ετών!
Φθάνοντας το ΑΕΠ της ευρωζώνης για πρώτη φορά, μετά από 8 χρόνια, τα προ κρίσης επίπεδα (κι αυτό λόγω των μέτρων νομισματικής χαλάρωσης που ισχύουν από τον Μάρτιο του 2015 και της πτώσης των τιμών του πετρελαίου) δε σημαίνει ότι ανακτήθηκε και η δυναμική που είχε η ευρωπαϊκή οικονομία από το 1999 μέχρι εκείνη τη χρονιά. Με βάση εκτίμηση της βρετανικής εφημερίδας Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, εάν δεν μεσολαβούσε η κρίση του 2008, κάνοντας μια γραμμική προβολή της μέχρι τότε οικονομικής μεγέθυνσης σήμερα το ΑΕΠ θα ήταν κατά 13% μεγαλύτερο. Είναι προφανές ότι αυτό το κενό ποτέ δεν πρόκειται να καλυφθεί. Αβίαστα συνάγεται επομένως το συμπέρασμα πως η κρίση του 2008 άφησε μόνιμα και μη επανορθώσιμα σημάδια στο σώμα της οικονομίας της ευρωζώνης.
Άμεσα με το προηγούμενο σχετίζεται κι ένα ακόμη συμπέρασμα που αφορά την εκρηκτική και πρωτοφανή αύξηση των ανισομετριών στο εσωτερικό της ευρωζώνης. Το κοινό νόμισμα μόνο κατ’ ευφημισμό μπορεί πλέον να αποκαλείται έτσι όπως βεβαιώνουν ορισμένα ενδεικτικά μόνον στοιχεία: Για παράδειγμα, το πρώτο τρίμηνο, μπορεί το ΑΕΠ της ευρωζώνης να έφτασε το 100% του ΑΕΠ του πρώτου τριμήνου του 2008, ωστόσο η Γερμανία ξεπέρασε το 110% των επιπέδων του 2008, ενώ η Ισπανία μόλις το 90%. Η Ελλάδα για το 2016 προβλέπεται να έχει ύφεση της τάξης του 1,6%, ενώ η ευρωζώνη ως μέσο όρο θα έχει μεγέθυνση του ίδιου ακριβώς ποσοστού: 1,6%! Οι αποκλίνουσες τροχιές φαίνονται και στην ανεργία. Ενώ σε επίπεδο ευρωζώνης τα στελέχη της Γιούροστατ καμαρώνουν που μειώθηκε στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 5 ετών (10,2%) παραμένοντας ωστόσο σε διψήφια επίπεδα, στην Ελλάδα όμως η ανεργία συνεχίζει να καταγράφει πανευρωπαϊκό ρεκόρ, πλήττοντας το 25,8% του εργατικού δυναμικού… Γι’ αυτή την αδικία Βερολίνο και Φρανκφούρτη δεν διχάζονται. Ο Ντράγκι αποδεικνύεται ότι μπορεί άθελά του να ρίχνει νερό στο μύλο των ακροδεξιών ρατσιστών της Εναλλακτικής εξασφαλίζει όμως καλύτερα από τον καθένα τα μακροπρόθεσμα συμφέροντα του γερμανικού κεφαλαίου, επιτρέποντας στο ευρώ να σαρώνει το δικαίωμα στην εργασία σε Βορρά και Νότο κι επίσης παγιώνοντας τη θέση των περιφερειακών χωρών σε μια δεύτερη σταθερά υποβαθμισμένη ταχύτητα που θα προσφέρει την καύσιμη ύλη για την απογείωση των χωρών του κέντρου.