«Οβιδιακή μεταμόρφωση Τσίπρα». «Μεταστροφή του πρωθυπουργού». «Τσίπρας εναντίον Τσίπρα». Μερικοί μόνο από τους τίτλους ιδιαίτερα ενδιαφερουσών αναλύσεων για την πολιτική πορεία του τέως πρωθυπουργού.
Σε πολύ πιο ανάλαφρο μοτίβο, δεκάδες ανέκδοτα που κυκλοφορούν τελευταία υποστηρίζουν ότι στη θέση του τέως πρωθυπουργού βρισκόταν τους τελευταίους μήνες ένας σωσίας του, που κατάφερε να ξεγελάσει ακόμη και την… Περιστέρα.
Το σχόλιο όμως που προσέλκυσε περισσότερο το ενδιαφέρον μας προέρχεται από ένα εξαιρετικό (ως συνήθως) κείμενο του γνωστού μπλόγκερ Πιτσιρίκου: «Ο άνθρωπος της Μαντζουρίας» έλεγε «ωχριά μπροστά σε αυτό που συνέβη στις Βρυξέλλες (στις διαπραγματεύσεις του Ιουλίου)».
Ποιος ήταν λοιπόν αυτός ο άνθρωπος της Μαντζουρίας που επανέρχεται στον πολιτικό μας λόγο σε τακτά χρονικά διαστήματα;
Το σενάριο του έργου είναι λίγο πολύ γνωστό: Ο γιος μιας ισχυρής οικογένειας πολιτικών στις ΗΠΑ πέφτει θύμα πλύσης εγκεφάλου από μια κομμουνιστική συνωμοσία, που στόχο έχει να καταλάβει τον Λευκό Οίκο.
Ως εδώ η ιστορία είναι ελαφρώς αντίστροφη από τη δική μας, όπου ένας κομμουνιστής (sic) πολιτικός περνά στο αντίπαλο στρατόπεδο. Το πρωτότυπο έργο, όμως, έχει και άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία.
Το βιβλίο, «Ο άνθρωπος της Μαντζουρίας», γράφεται στα ταραγμένα χρόνια της δεκαετίας του ’50. Η Αμερική θυμάται ακόμη τις επιπτώσεις του πολέμου της Κορέας αλλά και την αποπομπή του επικεφαλής των αμερικανικών στρατευμάτων Ντάγκλας Μακάρθουρ, ο οποίος αμφισβήτησε εντολές του Τρούμαν – για αρκετούς ιστορικούς, ό,τι πλησιέστερο έχουν γνωρίσει οι ΗΠΑ σε στρατιωτικό πραξικόπημα.
Το κυρίαρχο στοιχείο, όμως, που συνδέεται και με τον πόλεμο της Κορέας είναι η αντικομμουνιστική υστερία, την οποία εκφράζει ο Τζόζεφ Μακάρθι.
Ο γερουσιαστής και το επιτελείο του αναζητούν κομμουνιστές πράκτορες ακόμη και στα ανώτερα κλιμάκια της αμερικανικής κυβέρνησης και αναλαμβάνουν να τους απομακρύνουν με τεχνικές που φλερτάρουν -εάν δεν ξεπερνούν- τα όρια της σχιζοφρένειας.
Θύμα και η ίδια της αντι-κομμουνιστικής προπαγάνδας, η αμερικανική κοινωνία αδυνατεί να κατανοήσει γιατί ορισμένοι άνθρωποι ασπάζονται τις ιδέες του Μαρξ και του Λένιν.
Οι θεωρίες συνωμοσίας λοιπόν, περί σοβιετικών πρακτόρων που πραγματοποιούν πλύση εγκεφάλου στα ανυποψίαστα θύματά τους, εισέρχονται μεταξύ σοβαρού και αστείου στις καθημερινές συζητήσεις.
Ο συγγραφέας του βιβλίου, Ρίτσαρντ Κόντον, αντλεί στοιχεία από την αντικομμουνιστική υστερία (αν και αργότερα θα κατηγορηθεί ότι έκλεψε ολόκληρες παραγράφους από το έργο «Εγώ, ο Κλαύδιος», του Ρόμπερτ Γκρέιβς). Συγκεκριμένα, στο βιβλίο τού Κόντον η περσόνα του γερουσιαστή Τζόνι Ισλιν, του κακού πατριού του ήρωα, έχει στηθεί πάνω στο προφίλ του γερουσιαστή Μακάρθι.
Εκτοτε, αρκετοί κριτικοί λογοτεχνίας αναρωτιούνται εάν το έργο τού Κόντον αναπαράγει ή απλώς σατιρίζει το «κυνήγι μαγισσών» και την «κόκκινη απειλή», που είχε μετατραπεί σε επίσημη πολιτική του αμερικανικού κράτους.
Το βέβαιο είναι ότι «Ο άνθρωπος της Μαντζουρίας» επανέρχεται συχνά στις ΗΠΑ για να εκφράσει νέες εποχές και νέους φόβους.
Στη δεύτερη κινηματογραφική μεταφορά, το 2004, ο πόλεμο της Κορέας έχει αντικατασταθεί από τον πόλεμο του Περσικού Κόλπου, ενώ τα νήματα δεν κινεί πλέον η ανύπαρκτη Σοβιετική Ενωση, αλλά μια πολυεθνική εταιρεία.
Το βασικό μοτίβο, όμως, του ανθρώπου που απειλεί να καταλάβει την αμερικανική κυβέρνηση, εξυπηρετώντας (ακόμη και εν αγνοία του) εντολές σκοτεινών κέντρων, είναι πάντα το ίδιο.
Στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2008 αρκετοί αντίπαλοι του Μπαράκ Χουσεΐν Ομπάμα τον αποκαλούσαν «ο άνθρωπος της Μαντζουρίας» για να τον ταυτίσουν άλλοτε με αραβικά συμφέροντα (αφού ζητούσε απομάκρυνση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Μέση Ανατολή) και άλλοτε με τον κομμουνισμό (όταν πρότεινε δωρεάν, καθολική ιατροφαρμακευτική περίθαλψη).
Οταν βέβαια ο Ομπάμα άρχισε να κλιμακώνει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στο εξωτερικό και υποτάχθηκε ολοκληρωτικά στις εντολές του χρηματοπιστωτικών ελίτ και των μεγάλων φαρμακοβιομηχανιών, τον όρο «Μαντζουριανός πρόεδρος» άρχισαν να χρησιμοποιούν οι πρώην υποστηρικτές του, οι οποίοι δεν μπορούσαν να δικαιολογήσουν τη «μεταμόρφωσή» του.
Τι θα γινόταν όμως αν έστω και για μια στιγμή πιστεύαμε ότι το πρόβλημα δεν βρίσκεται στους Μαντζουριανούς υποψηφίους αλλά στους Μαντζουριανούς ψηφοφόρους;
Σε όλους αυτούς δηλαδή που είχαν «προγραμματιστεί» για να βλέπουν στους προέδρους και τους πρωθυπουργούς τους άλλα πράγματα από αυτά που τους προσέφεραν οι αισθήσεις και η λογική τους.
Οι πολιτικοί που εγκαταλείπουν εν μιά νυκτί το σύνολο των θέσεών τους δεν πέφτουν θύματα ξένων κέντρων εξουσίας, ούτε τους γίνεται πλύση εγκεφάλου σε κάποιο μυστικό εργαστήριο.
Είναι έτοιμοι από καιρό να προδώσουν τους ψηφοφόρους τους είτε γιατί πάντα αυτός ήταν ο στόχος τους (ο Ομπάμα δεν έκρυψε ποτέ τις σχέσεις του με τα μεγαθήρια της Wall Street που τον χρηματοδότησαν) είτε γιατί ο μικροαστικός ρεφορμισμός τους δεν τους επιτρέπει να προχωρήσουν στη ρήξη την οποία υπόσχονταν.
Ισως πάλι θα πρέπει να αφήσουμε για λίγο το βιβλίο «Ο άνθρωπος της Μαντζουρίας» και να ξαναδιαβάσουμε το «Εγώ, ο Κλαύδιος».
Μια ενδιαφέρουσα περιγραφή της αυτοκρατορικής έπαρσης ενός ηγέτη, ο οποίος εγκαταλείπει το πνεύμα της ρωμαϊκής δημοκρατία (republic) για να υπηρετήσει το ρωμαϊκό Imperium – για πολλούς, έναν από τους προκατόχους της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Info:
☛Δείτε
The Manchurian Candidate (1962)
Η κινηματογραφική μεταφορά με τον Φρανκ Σινάτρα – πολύ πιο στιβαρή και κοντά στο πνεύμα του βιβλίου σε σχέση με την παραγωγή του 2004.
☛ Διαβάστε
«Εγώ, ο Κλαύδιος» (εκδόσεις Κέδρος)
Ο Ρόμπερτ Γκρέιβς ξαναπλάθει σαν μυθιστόρημα τη χαμένη αυτοβιογραφία του αυτοκράτορα Κλαύδιου θέτοντας το ερώτημα αν ο ήρωάς του είναι σατανικός ή ένας «άκακος ηλίθιος».
Άρης Χατζηστεφάνου
Εφημερίδα των Συντακτών
