Πηγή: k-lab
Μετάφραση : Πάνος Αγγελόπουλος
Τι ώθησε κατά τη γνώμη σας τη γαλλική κυβέρνηση να καταθέσει ένα τέτοιο σχέδιο μεταρρύθμισης του εργατικού πλαισίου και τι συμβολίζει ο νόμος El Khomri ;
Δεν υπάρχει άλλη εξήγηση από την απόλυτη ιδεολογική τύφλωση. Η αποκαλούμενη αριστερή κυβέρνηση εφαρμόζει στην πραγματικότητα, και σε όλους τους τομείς, την πιο δεξιά πολιτική από όλες τις κυβερνήσεις της 5ης γαλλικής Δημοκρατίας. Αν δούμε τα πράγματα από απόσταση, διαπιστώνουμε ότι έχουμε να κάνουμε με ένα πραγματικό πολιτικό συμβάν στην ιστορία του εν λόγω καθεστώτος. Οι συνέπειες δεν θα αργήσουν να φανούν – το αργότερο μέχρι τις εκλογές του 2017 – και θα είναι μείζονος σημασίας. Γινόμαστε μάρτυρες της ιστορικής εξάλειψης της γαλλικής σοσιαλδημοκρατίας – γεγονός ανακουφιστικό αυτό καθαυτό. Αλλά για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο, χρειάστηκε να πάει πιο δεξιά από οποιαδήποτε άλλη κυβέρνηση. Εν ολίγοις, αυτό που ώθησε τη σημερινή κυβέρνηση να καταθέσει έναν νόμο τον οποίο ούτε μια κυβέρνηση Σαρκοζί δεν θα τολμούσε να προτείνει, είναι ο νεοφιλελεύθερος φανατισμός του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Και είναι ενδεικτικό της νοητικής αποσύνθεσης και της ιδεολογικής διάβρωσης ενός κόμματος του οποίου οι μόνες πια σχέσεις με την αριστερά είναι της τάξης ενός αδρανούς ονοματικού προσδιορισμού. Πέραν όμως της ιδεολογικής περιχαράκωσής του, φαίνεται να έχει απολέσει επίσης κάθε επαφή με την πραγματική κατάσταση της κοινωνίας και να αγνοεί πλήρως τη γενικευμένη δυσχέρεια και επισφάλεια της μισθωτής εργασίας. Αλλιώς δεν εξηγείται αυτή η τρελή ιδέα να τις βαθύνει ακόμα περισσότερο.
Μετά την ήττα των κινητοποιήσεων ενάντια στη μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού από την κυβέρνηση Σαρκοζί, οι δρόμοι ξεχειλίζουν και πάλι από οργή. Τι σχέσεις θα έπρεπε κατά τη γνώμη σας να έχει το κίνημα Nuit Debout με τη συνδικαλιστική κινητοποίηση ενάντια στη μεταρρύθμιση του εργατικού δικαίου ;
Σχέσεις πολύ πιο στενές από αυτές που έχει μέχρι στιγμής. Γιατί δεν θα υπάρξει σημαντικός πολιτικός μετασχηματισμός χωρίς ένα μαζικό λαϊκό κίνημα. Αλλά ένα τέτοιο κίνημα παίρνει αναγκαστικά και τη μορφή της γενικής απεργίας. Και δεν μπορεί βέβαια να υπάρξει γενική απεργία χωρίς τη συμβολή των οργανώσεων των εργαζομένων. Τόσο απλά είναι τα πράγματα. Αλλά ακόμα και χωρίς την παραμικρή βεβαιότητα (και πρόκειται εδώ για ένα σχήμα λιτότητας) ως προς την πραγματική πυροδότηση μιας γενικής απεργίας – και μολονότι χρειάζεται να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να ενισχύσουμε μια τέτοια πιθανότητα – είναι στρατηγική ανάγκη να επιχειρήσουμε τη σύζευξη διαφορετικών κομματιών της αριστεράς που είθισται να διαχωρίζονται εξαιτίας κάποιων αόρατων κοινωνιολογικών φραγμών : την αγωνιστική αριστερά των αστικών κέντρων και εκείνη των συνδικαλιστικά οργανωμένων εργατικών τάξεων. Παρά τα εμπόδια, υπάρχει μια αντικειμενική βάση γι’ αυτή τη σύγκλιση : η συνθήκη της μισθωτής εργασίας. Η μεταξύ τους προσέγγιση μάλιστα διευκολύνεται από το γεγονός ότι ο νεοφιλελευθερισμός κακοποιεί πια τους πάντες με τρόπο τυφλό και ενιαίο, συμπεριλαμβανομένης της a priori δικής του κοινωνικής βάσης, δηλαδή τους φοιτητές, μελλοντικά στελέχη και διαχειριστές του καπιταλισμού, αλλά ήδη καταδικασμένα από αυτόν στην επισφάλεια και σε ολοένα πιο υποβαθμισμένες συνθήκες ένταξης στον κόσμο της εργασίας. Και ενώ οι φοιτητές έτρεφαν φιλοδοξίες κοινωνικής ανέλιξης στη βάση της ακαδημαϊκής τους πορείας, ανακαλύπτουν την πικρή γεύση της ματαίωσης. Έχουμε εδώ όλα τα συστατικά για το ξαναντάμωμα κοινωνικών τάξεων που η ετερογένειά κρατούσε σε απόσταση. Θα άφηνα όμως αναπάντητο το ερώτημά σας αν δεν επισήμαινα την ύπαρξη μιας σημαντικής ομάδας εργασίας στους κόλπους της Nuit Debout, της ομάδας «γενική απεργία». Σε αυτήν χρωστάμε τις πρώτες πολύ συγκεκριμένες δράσεις, και ειδικότερα την αποστολή μιας αντιπροσωπείας φοιτητών στο σταθμό Σαιν Λαζάρ στις 12 Απριλίου, για να συναντηθεί με τους σιδηροδρομικούς. Τέτοιες δράσεις είναι υποδειγματικές, και μόνο πολλαπλασιάζοντάς τες θα μπορέσουμε να αρθούμε στο ύψος της διακήρυξής μας για σύγκλιση των αγώνων.
Πολλοί αναλύουν την Nuit Debout με όρους γενιάς. Γιατί αυτή η νεολαία που πολλάκις χαρακτηρίστηκε αποπολιτικοποιημένη, αναπτύσσει την πολιτική της δράση έξω από τα θεσμικά κανάλια ;
Προσωπικά, είμαι αρκετά επιφυλακτικός απέναντι στην ιδέα που θέλει να εγκλείσει την Nuit Debout στην κατηγορία ενός φαινομένου που άπτεται αμιγώς της νέας γενιάς. Αρκετά συχνά, η κωδικοποίηση ενός κοινωνικού φαινομένου υπό όρους «νέας γενιάς» είναι ίδιον του μιντιακού σχολιασμού. Και για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους, ένας από τους λόγους για τους οποίους η Nuit Debout δεν έτυχε μέχρι τώρα υπερβολικά δυσμενούς υποδοχής εκ μέρους των ΜΜΕ είναι γιατί οι δημοσιογράφοι ανταποκρίνονται και αναπαράγουν, συχνά χωρίς καν να το συνειδητοποιούν, σχέσεις κοινωνικής συγγένειας. Όταν όμως δεν υπάρχουν τέτοιου είδους σχέσεις, κάτι που συμβαίνει με τα κλασικά συνδικαλιστικά κινήματα, τότε, με εξίσου ασυνείδητο τρόπο, τα ΜΜΕ επιδίδονται σε έναν ανοιχτό κοινωνικό ρατσισμό. Είναι λοιπόν σημαντικό να επισημάνουμε ότι η κωδικοποίηση κοινωνικών φαινομένων με όρους γενιάς κινδυνεύει πάντα να λειτουργήσει ως παράγοντας αποπολιτικοποίησης : είναι απλά ένα «πρόβλημα της νεολαίας», επομένως ελάσσονος σημασίας, σαν να λέμε «θα τους έχει περάσει μέχρι να γεράσουν», να ευχόμαστε ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί το συντομότερο δυνατό και να επιδεικνύουμε ανοχή και μεγαλοψυχία, αρκεί να μην συνεχιστεί για πολύ ακόμα. Εκεί είθισται να απολήγει η ανάλυση με όρους γενιάς… Πέραν τούτου όμως, από τη δική μου οπτική γωνία, την ταπεινή και μερική όπως κάθε άλλη οπτική γωνία άλλωστε, βλέπω έναν πρωτοφανή διανοητικό και πολιτικό αναβρασμό της νεολαίας, τόσο των φοιτητών όσο επίσης – και αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό – των μαθητών. Λαμβάνω όλο και περισσότερες επαφές και εκκλήσεις για παρέμβαση εκ μέρους των μαθητών λυκείου, καθώς και μηνύματα που καταμαρτυρούν μια κριτική πολιτική συνείδηση ήδη εκλεπτυσμένη και οξεία. Είναι κάτι πρωτοφανές. Οι κυβερνήσεις που θα είναι στα πράγματα σε δέκα, δεκαπέντε χρόνια από σήμερα θα έχουν κάθε λόγο να ανησυχούν : θα έχουν να αντιμετωπίσουν σοβαρά προβλήματα, οι όροι των οποίων βρίσκονται ήδη σε διαδικασία ωρίμανσης.
Στην παρέμβασή σας στην Nuit Debout στις 31 Μαρτίου, αναφερθήκατε στην «πολιτική επιθυμία που ορίζει και καταφάσκει». Μεσούσης της κρίσης του έθνους-κράτους και της πολιτικής, ποιο θα μπορούσε να είναι το υποκείμενο αυτής της επιθυμίας και τι «πολιτικά αντικείμενα» και στόχους θα μπορούσε ή θα όφειλε να θέσει ; Και τι θα απαντούσατε σε εκείνους που χαρακτηρίζουν αυτή την «κατάφαση», η οποία ανανεώνεται κάθε βράδυ στην πλατεία Ρεπουμπλίκ, ως καθαρά «βολονταριστική» ;
Το υποκείμενο αυτής της επιθυμίας είναι ακαθόριστο ex ante. Το «εμείς» συγκροτείται μέσα στην ίδια τη διαδικασία των πραγματώσεών του. Η «σύγκλιση των αγώνων» είναι τρόπον τινά μια στενογραφία που δηλώνει την επιθυμία αυτού του «εμείς» να είναι όσο το δυνατόν ευρύτερο. Αν θέλουμε δε να ονομάσουμε με μεγαλύτερη ακρίβεια τα συστατικά του, είναι η επισφαλής νεολαία των αστικών κέντρων, οι οργανωμένες συνδικαλιστικά εργατικές τάξεις (και, στην πραγματικότητα, ευρύτερα ο κόσμος της εργασίας), οι εγκαταλελειμμένες γειτονιές των προαστίων. Όσον αφορά τα αντικείμενα και τους στόχους του, θα τα επιλέξει το ίδιο. Το σίγουρο πάντως είναι ότι το κίνημα δεν πρέπει να ενδώσει στην αυταρέσκεια, και ότι αν η ενέργειά του δεν μετασχηματιστεί σε συγκεκριμένες επιθυμίες, σε σαφείς πολιτικούς στόχους, θα παραμείνει μη παραγωγικό. Το να διατηρήσει ένα αντικείμενο και έναν στόχο προϋποθέτει τη συστηματική υπενθύμιση της ανάγκης να αντιταχθεί στη διάσπαση και τον κατακερματισμό. Προσωπικά, το αντιλαμβάνομαι σαν ένα «τηλεσκοπικό» κίνημα, και με αυτό εννοώ ότι θα μπορούσε να θέσει διαβαθμισμένους στόχους, ξεκινώντας από την (άμεση) απόσυρση του νόμου El Khomri, μέχρι την (πιο μακρινή) σύνταξη του Συντάγματος μιας κοινωνικής Δημοκρατίας, περνώντας από μια σειρά «ενδιάμεσων» ιδεών που καλείται να θέσει στην πολιτική συζήτηση, όπως, για παράδειγμα, την υποχρέωση των τραπεζών να παύσουν κάθε κερδοσκοπική δραστηριότητα. Θα μπορούσαμε να παραθέσουμε μια μακρά σειρά αντίστοιχων ενδιάμεσων στόχων. Υπάρχει σε όλα αυτά ένας «βολονταρισμός της κατάφασης» ; Και σε ποια πολιτική δεν υπάρχει ένα τέτοιο στοιχείο; Μολονότι δεν μπορεί να περιοριστεί σε αυτό, η πολιτική παρέμβαση ενεργεί επιτελεστικά. Το να πούμε ότι κάτι «υπάρχει» ή «είναι» συνιστά ένα μέσο για να κάνουμε να υπάρξει αυτό που λέμε προτού πραγματικά υπάρξει. Και ναι, είναι αλήθεια, πρόκειται για μια μορφή παρέμβασης που έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός στοιχήματος ! Ωστόσο, ακόμα κι αν το στοίχημα χαθεί, έχουμε σπείρει κάτι που θα χαράξει τη δική του πορεία : μια ιδέα, ένα ερώτημα, μια αξίωση, κ.λπ.
Κατά τη Γαλλική Επανάσταση, ο Sieyès διατύπωνε την αρχή της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας : η λαϊκή βούληση δεν μπορεί να εκφραστεί παρά δια των αντιπροσώπων του λαού. Με τη μορφή της και μόνο, η Nuit debout αμφισβητεί αυτήν την αρχή. Η αντιπροσωπευτική δημοκρατία δέχεται σφοδρή κριτική σε κάθε γενική συνέλευση. Τι νέους τρόπους πολιτικής απόφασης/νομιμοποίησης/δημιουργίας αναδεικνύει η Nuit Debout ;
Θα πω κάτι που ίσως θεωρηθεί πως κινείται στην αντίθετη κατεύθυνση από τις αυθόρμητες τάσεις της Nuit debout. Δεν πειράζει όμως. Θεωρώ ότι σε μια μακροσκοπική κλίμακα δεν υπάρχει πολιτική που να μην παίρνει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο μια μορφή θεσμοθέτησης, ακόμα και εκπροσώπησης. Για παράδειγμα, ακόμα και η γενική συνέλευση της Nuit debout δεν συνάδει με το μοντέλο αμιγούς οριζοντιότητας που διατείνεται πως εφαρμόζει. Γιατί δεν υπάρχει γενική συνέλευση χωρίς κανόνες – κανόνες ως προς τη σειρά των ομιλητών, το χρόνο ομιλίας, το σεβασμό του συντονιστή της συζήτησης, τις χειρονομίες, κ.λπ. Και οι κανόνες αυτοί έχουν εξ ορισμού θεσμικό και κάθετο χαρακτήρα καθότι ισχύουν, εφαρμόζονται, είναι αποδεκτοί, σεβαστοί και αναγνωρίσιμοι από όλους. Αυτή είναι η έννοια της καθετότητας. Έχουμε λοιπόν να κάνουμε εξαρχής, και ήδη από αυτό το επίπεδο, με κάτι θεσμικό-κάθετο, κάτι που καταδεικνύει την κενότητα ενός μαξιμαλιστικού και ανεφάρμοστου συνθήματος περί αμιγούς οριζοντιότητας. Το πραγματικό ερώτημα δεν τίθεται με αφηρημένους αντινομικούς όρους του τύπου «θεσμοί εναντίον μη θεσμών» ή «οριζοντιότητα εναντίον καθετότητας» . άπτεται του τρόπου με τον οποίο ρυθμίζουμε τους θεσμούς μας και καταφέρνουμε να ελέγξουμε την καθετότητα που αναγκαστικά παράγουμε λόγω του γεγονότος και μόνο ότι οργανωνόμαστε συλλογικά. Έτσι, καίτοι αποκτά εκ των πραγμάτων μια κάθετη διάρθρωση, εντούτοις η Nuit Debout εξακολουθεί να είναι όσο το δυνατόν πιο συνεπής στα ιδανικά της περί οριζοντιότητας και άμεσης δημοκρατίας. Αν όμως το καταφέρνει είναι λόγω του μεγέθους της και της περιορισμένης κλίμακας εντός της οποίας λειτουργεί. Πρέπει λοιπόν να συνδυάσουμε δυο ιδέες που στην πραγματικότητα δεν έχουν τίποτε το αντιφατικό : από τη μια, η θεσμική μορφή μιας συλλογικότητας σε μακροσκοπική, εθνική κλίμακα δεν θα μπορούσε να είναι η απλή αναπαραγωγή του μοντέλου που δοκιμάζεται στην κλίμακα της πλατείας Ρεπουμπλίκ . από την άλλη, η Nuit Debout απεικονίζει αυτή καθαυτή γενικές αρχές που πρέπει να διέπουν την ανάπτυξη μιας συνολικής θεσμικής μορφής : μέγιστη επικουρικότητα, δηλαδή μέγιστη δυνατή αυτονομία στα τοπικά επίπεδα, δυσπιστία απέναντι στη δυνατότητα της θεσμικής ενσωμάτωσης που ελοχεύει σε κάθε θεσμοποίηση, διαρκής και αυστηρός έλεγχος των εκπροσώπων και μετακλητότητα, διασφάλιση της ακρόασης των κατώτερων επιπέδων οργάνωσης από τα ανώτερα έτσι ώστε να μην εκχωρηθεί στα ανώτερα επίπεδα το μονοπώλιο λήψης πρωτοβουλιών μετατρέποντας έτσι τα κατώτερα επίπεδα σε απλά σώματα έγκρισης : οι ιδέες πρέπει να κυκλοφορούν και προς στις δυο κατευθύνσεις, και τα ανώτερα επίπεδα οργάνωσης να τροφοδοτούν και τροφοδοτούνται από τα κατώτερα.
Θεωρείτε ότι η επέκταση της Nuit Debout στα λαϊκά στρώματα των προαστίων είναι μια αναγκαία προϋπόθεση για την επιτυχία και τη νομιμοποίησή της. Τι γίνεται σε αυτή την περίπτωση με τις λαϊκές τάξεις της γαλλικής περιφέρειας οι οποίες τελούν υπό καθεστώς λεπενοποίησης ; Πώς μπορεί να απευθυνθεί στις πρώτες χωρίς να τύχει της αποδοκιμασίας των δεύτερων ; Και, ελλείψει μια κοινής γλώσσας, δεν υπάρχει ο κίνδυνος ενός είδους λαϊκής αντίδρασης αντίστοιχης με εκείνη υπέρ του γκωλικού statu quo εν έτει ’68 ;
Πρόκειται για ένα ερώτημα τόσο κρίσιμο που καταντά σχεδόν επώδυνο… Όταν βλέπουμε ήδη τις δυσκολίες οργάνωσης κοινών δράσεων μεταξύ πολιτικοποιημένων μεν αλλά κοινωνιολογικά ετερογενών κομματιών της γαλλικής αριστεράς – και αναφέρομαι εδώ στις συνδικαλιστικά οργανωμένες εργατικές μάζες και στους κύκλους των αγωνιστών των αστικών κέντρων –, συνειδητοποιούμε και τα εμπόδια που καλούμαστε να υπερβούμε για να πετύχουμε την ευρύτερη σύμπραξη ανάμεσα στους πληθυσμούς των προαστίων και εκείνους της «γαλλικής περιφέρειας». Δεν χρειάζεται καν να αναφερθώ σε ό,τι διαφοροποιεί και διχάζει τους δυο αυτούς πληθυσμούς… Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας : σε καμία περίπτωση η ανάδυση ενός συμβάντος όπως η Nuit Debout δεν μπορεί από μόνη της για προκαλέσει τόσο βαθιές κοινωνικές τομές και να αντιστρέψει φαινόμενα όπως η λεπενοποίηση. Κάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί μόνο με έναν πολιτικό αγώνα σε τοπικό επίπεδο, διαρκή, πεισματικό, συχνά αόρατο, ικανό να ξανακερδίσει ανθρώπους σχεδόν κατά μόνας, τον έναν μετά τον άλλο, μέρα με την ημέρα. Αυτό όμως στο οποίο μπορεί να συμβάλει ένα κίνημα σαν την Nuit Debout, είναι να επαναφέρει στο γενικό πολιτικό τοπίο μια πραγματικά αριστερή πρόταση που, αν τραβήξει το δρόμο της, θα εμφανιστεί αύριο μεθαύριο σαν μια πιθανή εναλλακτική ακόμα και για εκείνους που σήμερα αντιμετωπίζουν το Εθνικό Μέτωπο σαν τη μόνη εναλλακτική. Είναι περιττό βέβαια να πούμε ότι πρόκειται για ένα σχέδιο μακράς πνοής…
Η Nuit Debout θα μπορούσε να σημάνει το τέλος του διεκδικητικού αναγωγισμού των αγώνων και να υπερβεί τις φιλοδοξίες της συνδικαλιστικής κινητοποίησης ενάντια στο νόμο El Khomri ; Αναγγέλλετε το τέλος της ισχύουσας γαλλικής πολιτικής τάξης και καλείτε σε μια κοινωνική Δημοκρατία. Ο βασιλιάς είναι επιτέλους γυμνός ; Η Nuit Debout είναι μια Συντακτική Συνέλευση ; Και ποιες διαδικασίες πρέπει να υιοθετηθούν από το εν λόγω κίνημα για να επιτελέσει πράγματι έναν τέτοιο ρόλο ;
Η διατύπωση «δεν διεκδικούμε τίποτα» θα πρέπει να διασαφηνιστεί και να γίνει κατανοητή στα συμφραζόμενά της. Συνειδητοποίησα post festum ότι έδωσε λαβή για μια σειρά από παρεξηγήσεις, ειδικότερα εκ μέρους των συνδικάτων, γιατί την εξέλαβαν σαν μια μετωπική επίθεση στην ίδια την γραμματική μιας δράσης θεμελιωδώς διεκδικητικής. Είναι απολύτως σαφές ότι ο στόχος δεν είναι σε καμία περίπτωση να χαρακτηρίσουμε ξεπερασμένους ή να ακυρώσουμε τους διεκδικητικούς αγώνες. Κάτι τέτοιο θα ήταν ανάρμοστο και χονδροειδές. Ο στόχος είναι να επιστήσουμε την προσοχή στο γεγονός ότι οι διεκδικήσεις εκφράζονται σε ένα πλαίσιο το οποίο αυτό καθαυτό δεν τυγχάνει διερώτησης… Και τούτο μάλιστα παρά το γεγονός ότι το πλαίσιο αυτό θέτει τις δυνατότητες (ή τις αδυνατότητες) ύπαρξης ορισμένων διεκδικήσεων. Για παράδειγμα, η επιτυχία μιας διεκδίκησης για την αύξηση του κατώτερου μισού καθίσταται εξαιρετικά απίθανη αν δεν θέσουμε την ίδια στιγμή υπό αμφισβήτηση τις δομές της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης – το ρόλο των μετόχων, τις ανεξέλεγκτες ζώνες ελεύθερων συναλλαγών, τις μετεγκαταστάσεις εργοστασίων – οι οποίες εγείρουν αντικειμενικά προσκόμματα στην αύξηση των μισθών. Το αίτημα για «μιαν άλλη κατανομή του πλούτου» είναι μάταιο αν δεν εστιάσουμε στις δομές που καθορίζουν την κατανομή του πλούτου. Η διαβόητη TINA (There Is No Alternative) θα παραμένει ακλόνητη όσο δεν στρέφουμε την προσοχή μας στο σύνολο των νεοφιλελεύθερων δομών στις οποίες εδράζεται και εκτός των οποίων παύει αυτόματα να ισχύει ! Για να αντικαταστήσουμε την TINA με την TIAA (There Is An Alternative !) θα πρέπει να οικοδομήσουμε τις δομικές δυνατότητες ύπαρξης της δεύτερης. Τουτέστιν, να επανακαθορίσουμε το πλαίσιο. Και ο επανακαθορισμός του πλαισίου είναι άλλο πράγμα από τη διεκδίκηση. Είναι η εκκίνηση μιας εγγενώς πολιτικής διαδικασίας θεσμικής ανασυγκρότησης (με την ευρεία έννοια του όρου «θεσμοί»).
Αυτή η διαδικασία αποκτά ακόμα μεγαλύτερη σημασία όταν παίρνει τη μορφή συντακτικής πράξης, όταν γίνεται ένα μετά-πλαίσιο. Είναι σαφές ότι δεν υπάρχει κανείς στον οποίο θα απευθύναμε ή υποβάλαμε το «αίτημα» για μια Συντακτική Συνέλευση ! Αυτός που εκφράζει μια τέτοια επιθυμία, που την βεβαιώνει και την θέτει δεν είναι παρά ο ίδιος ο λαός. Πρέπει τώρα να διευκρινίσουμε το χαρακτήρα ενός αιτήματος για μια Συντακτική Συνέλευση που εμπίπτει σε δυο διαφορετικές ερμηνείες. Η πρώτη έχει να κάνει, για μια ακόμη φορά, με το επιτελεστικό επίπεδο της πολιτικής παρέμβασης. Το αίτημα για μια Συντακτική Συνέλευση είναι ένας τρόπος να θέσουμε κάποια ζητήματα, και ειδικότερα τα εξής δυο :
– Εκτιμούμε ότι το σημερινό θεσμικό σύστημα, αυτό της 5ης Δημοκρατίας, βρίσκεται στο τέλος του, ότι κανένας σημαντικός μετασχηματισμός του πλαισίου δεν μπορεί να επιτευχθεί, και ότι πρέπει να ξαναφτιαχτεί εξολοκλήρου για να ξαναγίνει δημοκρατικό και για να καταστούν εκ νέου δυνατές κάποιες σημαντικές πολιτικές διαφορές – διότι τελικά αυτό είναι η δημοκρατία : η πάντα ανοιχτή δυνατότητα να πράττει κανείς διαφορετικά.
– Μια Συντακτική Συνέλευση επιβάλλεται, όχι σαν ένα τυπικό νομικό παιχνίδι αλλά ως το μέσο για να δοθεί η ανώτερη νομική μορφή στις θεμελιώδεις αρχές ενός κοινωνικού μοντέλου : αν όλα τα διαδοχικά Συντάγματα των γαλλικών Δημοκρατιών είχαν ως πραγματικό στόχο τους να ιεροποιήσουν το δικαίωμα της ιδιοκτησίας που παρέχει τη βάση του καπιταλισμού, ένα σχέδιο να δοθεί τέλος στην αυτοκρατορία του κεφαλαίου πάνω στην κοινωνία δεν μπορεί παρά να περνά μέσα από την κατάργηση του δικαιώματος ιδιοκτησίας και την εγκαθίδρυση ενός δικαιώματος χρήσης (είναι προφανές ότι όταν μιλώ για ιδιοκτησία, αναφέρομαι στην ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής και όχι στην ατομική ιδιοκτησία). Μόνο ένα κείμενο με το θεμελιώδη νομικό χαρακτήρα του Συντάγματος μπορεί να επιφέρει αυτή την κυριολεκτικά επαναστατική αλλαγή.
Και να, αίφνης, η δεύτερη ανάγνωση του αιτήματος για μια Συντακτική Συνέλευση, ανάγνωση συνάμα ιστορική και στρατηγική : πρέπει να δούμε τι πραγματικά μας απομακρύνει από μια συντακτική διαδικασία, πόσο δε μάλλον αν αυτή απέβλεπε σε μια κοινωνική Δημοκρατία όπως την εννοώ, δηλαδή αποδεσμευμένη από την ιδιοκτησία (όπως το διευκρίνισα παραπάνω) ! Σε αυτή τη δεύτερη και θετική ανάγνωση, η Συντακτική Συνέλευση είναι η συμπύκνωση μιας επερχόμενης επαναστατικής διαδικασίας, συνιστώντας στην πραγματικότητα τη δυνατότητα ύπαρξης αυτής της διαδικασίας. Γιατί όμως μια τέτοια προβολή σε έναν σχεδόν εξωπραγματικό ορίζοντα ; Γιατί είναι ένας τρόπος να θέσουμε κάποια θέματα στην ημερήσια διάταξη της δημόσιας συζήτησης. Είναι ένας τρόπος να θέσουμε αποφασιστικά στο δημόσιο χώρο το πρόβλημα των θεσμών αποστέρησης, το πρόβλημα της αυτοκρατορίας του κεφαλαίου πάνω στην κοινωνία – όπως το καταδεικνύει με μεγαλύτερη σαφήνεια από ποτέ ο νόμος El Khomri. Έχουμε αναμφίβολα έναν μακρύ δρόμο μέχρι την επίλυση των δυο αυτών προβλημάτων. Ένας λόγος παραπάνω για να ξεκινήσουμε ευθύς αμέσως !
Οι εκλογές του 2017 πλησιάζουν. Πέραν του γεγονότος ότι το πολιτικό τοπίο αριστερά του γαλλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος δεν φαίνεται πρόσφορο για τη δημιουργία ενός νέου κόμματος, δηλώνετε ότι η σκέψη και μόνο ενός Podemos αλά γαλλικά θα αποτελούσε ατόπημα. Γιατί ;
Η Συντακτική Συνέλευση απαντά και σε αυτό το ερώτημα. Θεωρώ ότι χρειάζεται να εξέλθουμε από αυτό που θα χαρακτήριζα αντινομία του Occupy Wall Street (OWS) και του 15M-Podemos. Από τη μια, το κίνημα OWS αποδείχθηκε δυστυχώς ανίκανο να παράξει άμεση και συγκεκριμένη πολιτική (χωρίς βέβαια να υποτιμώ κάποια υπόγεια νήματα στα οποία ίσως χρωστάμε σήμερα την εμφάνιση ενός υποψηφίου σαν τον Bernie Sanders). Από την άλλη, το 15M δεν κατέστη παραγωγικό παρά στην προέκτασή του υπό τη μορφή του Podemos… Μια μορφή όμως που πρόδιδε εξ ορισμού το πνεύμα των απαρχών του : ένα κλασικό κόμμα, με έναν κλασικό ηγέτη, με μια κλασική εμμονή με τον εκλογικό ανταγωνισμό, και αποφασισμένο να παίξει σε ένα παιχνίδι με τους πλέον κλασικούς όρους : εντός των υπαρχόντων θεσμών και χωρίς να δείχνει την παραμικρή πρόθεση να τους αλλάξει. Το αίτημα για μια Συντακτική Συνέλευση είναι ένας τρόπος για να εξέλθουμε από αυτήν ακριβώς την αντίφαση της μη παραγωγικότητας ή της επιστροφής στην εκλογική αρένα. Πράγματι, το κίνημα πρέπει να παράξει «κάτι», αλλά αυτό το «κάτι» δεν μπορεί να παραδοθεί ή υποταχθεί στη λειτουργία των ισχύοντων θεσμών. Εν ολίγοις, αυτό το «κάτι» μπορεί να είναι κάλλιστα ο μετασχηματισμός των θεσμών.
Πρώτη πηγή : http://blog.mondediplo.net/2016-04-25-Nuit-Debout-convergences-horizontalite
Μετάφραση : Πάνος Αγγελόπουλος
Η συνέντευξη παραχωρήθηκε στον Xavi Espinet στις 16 Απριλίου και δημοσιεύτηκε σε ισπανική μετάφραση στην εφημερίδα της Βαρκελώνης El Critic.
Σκίτσο: “Μαζί με τους μετανάστες στο μετρό La Chapelle à Paris”. Του Felipe Vincenot από το “Κίνημα για την γραφιστική και καλλιτεχνική απελευθέρωση” #NuitDebout
