Τα στελέχη του κόμματος κάθισαν στις θέσεις τους. Ο κεντρικός ομιλητής ανέβηκε στο βήμα για να παρουσιάσει μια πρόταση – πλαίσιο για την πορεία προς τις εκλογές, την οποία οι σύνεδροι καλούνταν να εγκρίνουν δια ανατάσεως της χειρός. Παρά τις προετοιμασίες, όμως, τίποτα δεν θύμιζε συνέδριο πολιτικού κόμματος.
Ίσως να έφταιγε το γεγονός ότι σαν συνεδριακό κέντρο είχε επιλεγεί ένα στριπτιτζάδικο στην καρδιά του Βερολίνου. Ίσως πάλι να έφταιγαν οι σύνεδροι, οι οποίοι αντί για κουστούμια φορούσαν T-shirt με πολύχρωμες στάμπες.
Τα τελευταία ψήγματα σοβαρότητας, πάντως, εξαφανίστηκαν όταν εισήλθε στην αίθουσα ο αρχηγός ενός αντίπαλου σχηματισμού της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς κομίζοντας ένα νεκρό ψάρι μέσα σε μια εφημερίδα – παλαιός συμβολισμός μιας επερχόμενης μάχης για τους Βερολινέζους. Οι σύνεδροι πήραν το ψάρι και – ως είθισται – το πέταξαν στον τοίχο, όπου και παρέμεινε μέχρι το τέλος της συνεδρίασης.
«Αν θέλετε τη γνώμη, μου πρόκειται για ένα κόμμα – ανέκδοτο» μου είχε πει πριν από μερικούς μήνες ένας Γερμανός διπλωμάτης. Και οι πρώτες περιγραφές από τις εσωκομματικές διαδικασίες στο κόμμα των Γερμανών Πειρατών έδειχναν να τον επιβεβαιώνουν. «Οι προγραμματικές τους εξαγγελίες χωράνε στο σουβέρ της μπύρας που πίνουν» είχε γράψει παλαιότερα το γερμανικό περιοδικό Σπίγκελ, σε μια ελαφρώς υποτιμητική πολιτική ανάλυση. Παρόλα αυτά το κόμμα Piratenpartei Deutschland (εν συντομία Piraten) άγγιξε το 1% των ψήφων στις τελευταίες ευρωεκλογές γεγονός που του επέτρεψε να πολλαπλασιάσει τα μέλη του και να διεκδικεί σήμερα μια ψήφο και στην Μπούντεσταγκ. Ακολουθώντας το παράδειγμα του πειρατικού κόμματος της Σουηδίας, που εξέλεξε τον πρώτο του ευρωβουλευτή συγκεντρώνοντας το 7,1%, οι Γερμανοί πειρατές πιστεύουν ότι μπορούν να κάνουν τη φωνή τους να ακουστεί στους διαδρόμους εξουσίας του Βερολίνου. Και, παρά τα κακεντρεχή σχόλια του γερμανικού Τύπου, φαίνεται ότι έχουν αρκετά να πουν.
Τα βασικά τους αιτήματα (κατάργηση των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, περιορισμός της χρονικής ισχύος για την κατοχύρωση πνευματικής ιδιοκτησίας και προστασία των προσωπικών δεδομένων στο διαδίκτυο), χωράνε πραγματικά στο σουβέρ μιας μπύρας. Πίσω τους όμως κρύβονται ορισμένα από τα σημαντικότερα ζητήματα που θα κληθούν να επιλύσουν οικονομολόγοι και πολιτικοί τις επόμενες δεκαετίες. Όπως και τα περισσότερα πειρατικά κόμματα της Ευρώπης οι Γερμανοί πειρατές δημιουργήθηκαν για να αντιμετωπίσουν συγκεκριμένα προβλήματα στην κοινωνία των πληροφοριών. Το Piraten ιδρύθηκε το 2006 ως απάντηση στην ψήφιση νόμου που επέτρεπε στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση να μπλοκάρει την πρόσβαση των χρηστών σε συγκεκριμένες ιστοσελίδες. Ο νόμος προωθήθηκε με πρόσχημα τον περιορισμό της παιδικής πορνογραφίας, για τους χρήστες του Ιντερνετ όμως σήμαινε ότι το άρθρο 5 του γερμανικού συντάγματος για την ελευθερία του λόγου δεν είχε πλέον καμία ισχύ στον κυβερνοχώρο. Αντίστοιχα οι Σουηδοί πειρατές βγήκαν από την ανωνυμία όταν η αστυνομία κατάσχεσε τους υπολογιστές που φιλοξενούσαν την ηλεκτρονική σελίδα του Pirate Bay, του μεγαλύτερου site για τον εντοπισμό αρχείων μουσικής και εικόνας στο Ιντερνετ.
Αν και συνήθως τα πειρατικά κόμματα παρουσιάζονται στον Τύπο σαν «παρέες» που ανταλλάσουν τραγούδια και ταινίες στο Ιντερνετ, τα μέλη τους προτάσσουν ως βασικό τους στόχο την προστασία των ατομικών δικαιωμάτων και της ελεύθερης επικοινωνίας στο διαδίκτυο. Ούτως η άλλως, όπως μας εξηγούν τα μέλη του Piraten τα δυο ζητήματα συνδέονται άμεσα: «για να γνωρίζει μια ελεγκτική αρχή ότι ‘κατεβάζω’ τραγούδια σημαίνει ότι παρακολουθεί τον υπολογιστή μου».
Η συζήτηση πήρε ευρύτερες διαστάσεις στην Ευρώπη όταν ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί πρότεινε να διακόπτεται η σύνδεση όσων εντοπίζονται επανειλημμένα να διακινούν αρχεία που προστατεύονται με δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Η σχετική νομοθεσία είχε προσκρούσει αρχικά στο συνταγματικό συμβουλίου της Γαλλίας που έκρινε, μεταξύ άλλων, ότι παραβίαζε την αρχή πως κάθε πολίτης είναι αθώος μέχρι αποδείξεως του εναντίον, αφού δεν επέτρεπε στον «δράστη» να υπερασπιστεί τον εαυτό του ενώπιον δικαστηρίου. Τελικά όμως η πρόταση Σαρκοζί πέρασε παρά τις αντιδράσεις δικαστών αλλά και της αντιπολίτευσης. Σχετικές ρυθμίσεις επιχειρεί να περάσει τώρα ο Βρετανός υπουργός Πίτερ Μάντελσον προτείνοντας αντί για διακοπή της σύνδεσης να μειώνεται η ταχύτητα πρόσβασης στο Ιντερνετ.
Αντίθετα στις ΗΠΑ οι ίδιες οι δισκογραφικές εταιρείες μπήκαν στην πρώτη γραμμή της μάχης επιβάλλοντας πρόστιμα εκατομμυρίων δολαρίων σε όσους διακινούν αρχεία μουσικής. Μια ανύπαντρη μητέρα από τη Μινεσότα κλήθηκε να πληρώσει 1,92 εκατομμύριο δολάρια για 24 τραγούδια ενώ οι δισκογραφικές κινήθηκαν ακόμη και εναντίον μιας γιαγιάς, η οποία πέθανε πριν λάβει την κλήτευση από το δικαστήριο. «Δηλαδή εάν έμπαιναν σε ένα σούπερ μάρκετ και έκλεβαν μερικά CD θα τους χρεώνατε δυο εκατομμύρια δολάρια;» αναρωτιόντουσαν οι δικηγόροι υπεράσπισης οι οποίοι όμως δεν φάνηκε να συγκινούν τους δικαστές.
Το γεγονός ότι εταιρείες και κυβερνήσεις καταστρατηγούν συχνά το σύνταγμα όταν εισέρχονται στον χώρο του διαδικτύου προσέφερε περαιτέρω νομιμοποίηση στα αιτήματα των πειρατικών κομμάτων. Παρόλα αυτά οι θέσεις τους για το σημερινό καθεστώς των πνευματικών δικαιωμάτων τους κατέτασσε συνήθως σε περιθωριακές περιοχές του πολιτικού φάσματος. Σύντομα όμως τα πειρατικά κόμματα βρήκαν ορισμένους ισχυρούς συμμάχους και μάλιστα εκεί που δεν το περίμεναν. Διακεκριμένοι ακαδημαϊκοί σε όλο τον κόσμο υποστήριζαν ότι οι πατέντες και τα copyright με τη σημερινή τους μορφή αποτελούν τροχοπέδη για την οικονομική ανάπτυξη στις λεγόμενες κοινωνίες της γνώσης. Ανάμεσά τους οι Αμερικανοί οικονομολόγοι Ντέιβιντ Λεβίν και Μισέλ Μπολντρίν προκάλεσαν αίσθηση με την κυκλοφορία του βιβλίου τους Against Intellectual Monopoly – Ενάντια στο Πνευματικό Μονοπώλιο. Στο πλευρό τους βρέθηκε σύντομα και Κρις Άντερσον αρχισυντάκτης του περιοδικού Wired (για ορισμένους η βίβλος της ψηφιακής εποχής) ο οποίος εξέδωσε το βιβλίο Free. Ο Αντερσον, που μόνο για σοσιαλιστικού τύπου παρεκτροπές δεν μπορεί να κατηγορηθεί, υποστηρίζει ότι «η πληροφορία θέλει να είναι ελεύθερη» και αναζητά νέα επιχειρηματικά μοντέλα σε μια εποχή όπου το σημερινό copyright είναι όχι μόνο ανεπιθύμητο αλλά και ζημιογόνο για την ανάπτυξη. Ίσως αυτή την ανίερη συμμαχία μεταξύ των πειρατών και των γκουρού της κοινωνίας της πληροφορίας να είχαν στο μυαλό τους οι συντάκτες του Γκάρντιαν όταν έγραφαν πως «οι Χίπις έχουν πλέον τα ίδια επιχειρήματα με τους Γιάπις. Και μάλιστα οι τελευταίοι ελπίζουν να βγάλουν και κέρδος από αυτό».
Συνέντευξη με έναν πειρατή
Από τα ιδρυτικά στελέχη των Γερμανών Πειρατών ο Φάμπιο Ράινχαρντ αποτελεί τη φωνή του κόμματος προς τον έξω κόσμο. Λίγα 24ωρα πριν από τις κρίσιμες εκλογές στη Γερμανία μίλησε στο «Κ» για παλιούς και νέους πειρατές.
Τι απαντάτε σε όσους λένε ότι ενδιαφέρεστε απλώς για την ανταλλαγή μουσικής και ταινιών στο Ιντερνετ.
Κάθε συζήτηση που γίνεται σήμερα σχετικά με την πνευματική ιδιοκτησία σχετίζεται άμεσα με την προστασία των προσωπικών δεδομένων. Η γερμανική νομοθεσία, λόγου χάρη, προσπαθεί να αποδείξει ότι η πνευματική ιδιοκτησία είναι μια μορφή ιδιοκτησίας σαν όλες τις άλλες. Η βιομηχανία του θεάματος δαπανά εκατομμύρια για να πείσει την κοινή γνώμη πως το να μοιράζεσαι ένα τραγούδι ή ακόμη και μια ιδέα ισοδυναμεί με κλοπή. Τα πειρατικά κόμματα υποστηρίζουν ότι αυτού του είδους οι ανταλλαγές αποτελούν ουσιαστικά ανταλλαγή πολιτισμού και γνώσης. Εάν οι άνθρωποι δεν έχουν το δικαίωμα να αποφασίζουν ποιες πληροφορίες μπορούν να μοιράζονται με τους συνανθρώπους τους αυτό σημαίνει ότι η κυβέρνηση παρεμβαίνει άμεσα στην προσωπική τους ζωή περιορίζοντας την ικανότητά τους να λαμβάνουν ανεξάρτητες αποφάσεις και να αναπτύσσουν την προσωπικότητά τους.
Η πνευματική ιδιοκτησία όμως θεωρείται από τους βασικούς πυλώνες του σημερινού οικονομικού συστήματος. Μπορεί να υπάρξουν οι αλλαγές που ζητάτε στο πλαίσιο αυτού του συστήματος;
Δύσκολη ερώτηση. Θα σας θυμίσω το παράδειγμα των ΗΠΑ που σήμερα εμφανίζονται ως προστάτες της πνευματικής ιδιοκτησίας. Όταν το αμερικανικό κράτος πραγματοποιούσε τα πρώτα του βήματα, προσπαθώντας να δημιουργήσει τη δική του βιομηχανία, εισήγαγε τεχνολογία από την Ευρώπη χωρίς να πληρώνει τίποτα. Η επιτυχία τους στηρίχθηκε στην πειρατεία. Οι ΗΠΑ ήταν κράτος – πειρατής. Οι πατέντες που επιβάλλονται σήμερα εμποδίζουν τα αναπτυσσόμενα κράτη να δημιουργήσουν τη δική τους βιομηχανία. Ουσιαστικά ευνοούν μόνο ορισμένες βιομηχανίες στον αναπτυγμένο κόσμο ενώ εμποδίζουν την ανάπτυξη της εκπαίδευσης και του πολιτισμού και επιφέρουν καταστροφικές οικονομικές συνέπειες για τον Τρίτο Κόσμο. Το ζήτημα λοιπόν των πνευματικών δικαιωμάτων δεν είναι τόσο απλό όσο φαίνεται καθώς σχετίζεται άμεσα με τη δημιουργία μονοπωλίων. Πάρτε για παράδειγμα τις μονοπωλιακές πατέντες της εταιρείας Μονσάντο. Οι αγρότες στην Ινδία δεν έχουν δικαιώματα στους σπόρους που χρησιμοποιούν και πρέπει να τους πληρώνουν κάθε χρόνο. Όταν δεν μπορούν να πληρώσουν δεν μπορούν και να σπείρουν.
Πρόκειται δηλαδή για μια σύγκρουση αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών;
Όχι μόνο. Το σημερινό σύστημα της κατοχύρωσης πνευματικής ιδιοκτησίας και οι κάθε λογής πατέντες εμποδίζουν την ανάπτυξη ακόμη και στις χώρες της Δύσης. Στην Γερμανία λόγου χάρη υπάρχουν φάρμακα ή παρασκευή των οποίων έγινε με έρευνα που χρηματοδοτήθηκε από το δημόσιο τομέα. Η κοινωνία δηλαδή πληρώνει για την απαιτούμενη έρευνα και ύστερα δεν έχει κανένα δικαίωμα επί του παραγόμενου προϊόντος το οποίο περνά στα χέρια ιδιωτών. Αν εγώ πληρώνω κάτι θέλω όχι μόνο να έχω ελεύθερη πρόσβαση σε αυτό αλλά και να μπορώ να εργαστώ για την περαιτέρω ανάπτυξή του.
Σας κατηγορούν ότι είστε «μονοθεματικό» κόμμα και δεν έχετε πρόγραμμα για άλλα κοινωνικά ζητήματα.
Συζητάμε τόση ώρα για την οικονομία. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι έχουμε προτάσεις και γι’ άλλα θέματα.
Ωραία, τότε πείτε μας τις θέσεις σας για την παραμονή ή όχι Γερμανών στρατιωτών στο Αφγανιστάν.
Κοιτάξτε δεν υποστηρίζουμε ότι έχουμε συγκεκριμένη πολιτική για όλα τα θέματα. Για το Αφγανιστάν λόγου χάρη έχουν θέσεις τα άλλα κόμματα που βρίσκονται στο κοινοβούλιο. Εάν ενταχθεί και ένα ακόμη το οποίο δεν έχει άποψη για το Αφγανιστάν δεν θα καταστραφεί η πολιτική ζωή του τόπου. Κάθε βουλευτής έχει μια συγκεκριμένη αρμοδιότητα και ειδίκευση είτε πρόκειται για την υγεία, την εκπαίδευση ή την εξωτερική πολιτική. Εάν λοιπόν μπούμε στο κοινοβούλιο μπορεί κάποια στιγμή να δεχθούμε τις προτάσεις ενός άλλου κόμματος για κάποιο θέμα και αυτοί να δεχθούν τις δικές μας στον τομέα μας.
Τι υπόσχεστε τελικά στους ψηφοφόρους σας;
Βασικός στόχος μας είναι να διευκολύνουμε το πέρασμα της γερμανικής και της ευρωπαϊκής κοινωνίας στην ψηφιακή εποχή. Το πρόγραμμά μας αφορά ορισμένα πολύ σημαντικά ζητήματα όπως είναι η προστασία του απορρήτου των τηλεπικοινωνιών και οι νόμοι περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Γενικότερα ζητάμε μεγαλύτερη διαφάνεια στην πολιτική ζωή και υποσχόμαστε να διατηρήσουμε τις διαδικασίες διαφάνειας που ακολουθήσαμε μέχρι σήμερα στο κόμα μας. Καλούμε τους ίδιους τους πολίτες να συμμετάσχουν στις πολιτικές διαδικασίες.
Αισθάνεστε πιο κοντά στην Αριστερά ή τη Δεξιά.
Οι παραδοσιακοί όροι δεν μπορούν να περιγράψουν το κόμμα μας. Υπάρχουν Αριστεροί που μας λένε Δεξιούς και Δεξιοί που μας λένε Αριστερούς. Όλες οι παρατάξεις προσπαθούν να μας στριμώξουν στην απέναντι γωνία.
Θα δεχτείτε ενδεχόμενες μετεκλογικές συνεργασίες;
Φυσικά. Υπάρχουν, βέβαια κάποια κόμματα, όπως οι Πράσινοι, τα οποία συμμερίζονται περισσότερο τις απόψεις μας σε σχέση, λόγου χάρη, με τους Χριστιανοδημοκράτες.. Είμαστε όμως ανοιχτοί για συνεργασίες και με άλλα κόμματα.
Η διεθνής των πειρατών
Σουηδία
Ο πατριάρχης όλων των πειρατικών κομμάτων έκανε αισθητή την εμφάνισή τους στις βουλευτικές εκλογές του 2006 καταλαμβάνοντας την τρίτη θέση των εξωκοινοβουλευτικών κομμάτων με 0,63%. Μέσα σε τρία χρόνια έφτασε να είναι το τρίτο κόμμα σε αριθμό μελών και να καταλάβει 7,13% στις ευρωεκλογές του 2009 – γεγονός που του επέτρεψε να εκλέξει τον πρώτο πειρατή του ευρωκοινοβουλίου. Αν και αποτελούν δυο εντελώς διαφορετικές περιπτώσεις, η μοίρα των Σουηδών πειρατών συνδέθηκε άμεσα με την επίσης σουηδική ιστοσελίδα Pirate Bay, η οποία διευκόλυνε τη διακίνηση αρχείων ήχου και εικόνας στο Ιντερνετ. Η σύλληψη και καταδίκη των δημιουργών του Pirate Bay προκάλεσε ένα νέο κύμα εγγραφών στο πειρατικό κόμμα.
Γερμανία
Το δεύτερο μεγαλύτερο πειρατικό κόμμα της Ευρώπης συγκέντρωσε 229 χιλιάδες ψήφους στις ευρωεκλογές ή ποσοστό 0,9%. Λίγες ημέρες αργότερα σχεδόν διπλασίασε τα μέλη του και σύντομα κέρδισε τις πρώτες έδρες σε τοπικά συμβούλια. Στο κόμμα προσχώρησε ένας βουλευτής των σοσιαλδημοκρατών αλλά και ο Χέρμπερτ Ρούσε, από τα ιδρυτικά στελέχη των Γερμανών Πρασίνων. Το Piraten δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα σε θέματα προστασίας των ατομικών δικαιωμάτων στο διαδίκτυο και ζητά την κατάργηση του γερμανικού νόμου για τη λογοκρισία του Ιντερνετ, γνωστού εν συντομία ως… Zugangserschwerungsgesetz.
Μεγάλη Βρετανία
Αν και δεν πρόλαβαν να δοκιμαστούν στις τελευταίες ευρωεκλογές οι Βρετανοί πειρατές γνωρίζουν σημαντική αύξηση στον αριθμό των μελών (τις πρώτες ημέρες δέχονταν 100 νέα μέλη την ώρα). Ο πρόεδρός τους, Άντριου Ρόμπινσον, θεωρεί ότι δεν έχει την παραμικρή ελπίδα εισόδου στο κοινοβούλιο αλλά ότι μπορεί να λειτουργήσει σαν μια πλατφόρμα για την αφύπνιση των πολιτών.
Ηνωμένες Πολιτείες
Σε αντίθεση με τα ευρωπαϊκά αντίστοιχά του, το πειρατικό κόμμα των ΗΠΑ δεν έχει αναγνωριστεί σε καμία πολιτεία ενώ έχει δεχθεί σφοδρές επιθέσεις για την χρήση της λέξης «πειρατικό» στον τίτλο του. Πρόκειται ίσως για το μόνο πειρατικό κόμμα που κατάφερε, πραγματικά, να χωρέσει τις προγραμματικές του θέσεις σε τέσσερις γραμμές κειμένου.
Ελλάδα
Με μοναδική παρουσία, μέχρι στιγμής, μόνο στο Facebook και στο blog (piratepartygreece.blogspot.com) το Πειρατικό Κόμμα Ελλάδας εμφανίζεται ως «Ελληνικό σκέλος του Σουηδικού Πειρατικού Κόμματος». Βολιδοσκόπηση για τη δημιουργία πειρατικού κόμματος πραγματοποιείται και στη σελίδα pirateparty.gr αν και οι δημιουργοί της δηλώνουν ότι δεν θέλουν να αποτελέσουν κόμμα (!) Μέχρι τη στιγμή που το «Κ» έφτανε στο τυπογραφείο καμία από τις δυο πρωτοβουλίες δεν είχε απαντήσει στις προσκλήσεις μας για συνέντευξη.
Άρης Χατζηστεφάνου
Περιοδικό Κ, Καθημερινή Σεπτέμβριος 2009
Σχετικά θέματα:
Clopy Right
