Θα ζήλευε ακόμη και ο πλέον ευφάνταστος συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων τις πρόσφατες αποκαλύψεις του αρχηγού της βρετανικής αστυνομίας για το ρόλο των αρχών ασφαλείας στη δολοφονία στελεχών του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού στη δεκαετία του 80.
Διπλοί πράκτορες των υπηρεσιών πληροφοριών που φτάνουν στα ανώτατα κλιμάκια του IRA, μέλη παρακρατικών οργανώσεων, αξιωματούχοι που περνούν από την Κύπρο και την Κίνα, εκτελέσεις αθώων πολιτών, εμπρησμοί και δολοπλοκίες συνθέτουν το σκηνικό σε μια από τις πιο μελανές σελίδες της σύγχρονης βρετανικής ιστορίας.
Οι καλά κρυμμένες πληροφορίες ήρθαν για πρώτη φορά επισήμως στη δημοσιότητα πριν από μερικές εβδομάδες όταν o αρχηγός της αστυνομίας Σερ Τζον Στίβενς παραδέχτηκε τη συμμετοχή των αρχών ασφαλείας στις δολοφονίες πολιτών από την παρακρατική οργάνωση Ένωση Άμυνας του Όλστερ (UDA). Παραδόξως ο ένας από τους δυο σημαντικότερους πράκτορες που λειτουργούσαν ως σύνδεσμοι με την UDA, ο Μπράιαν Νέλσον, πέθανε από εγκεφαλικό επεισόδιο λίγα εικοσιτετράωρα πριν από τις αποκαλύψεις και αρκετοί πίστεψαν τότε ότι πρόκειται για μια έμμεση απόπειρα συγκάλυψης. Ύστερα, όμως, από την αποκάλυψη, αυτή την εβδομάδα, της ταυτότητας, Αλφρέντο Σκαπατίτσι, του δευτέρου πράκτορα, που ήταν γνωστός με το ψευδώνυμο Stakeknife (φαλτσέτα) το σκηνικό αλλάζει και πάλι.
Αυτή τη φορά, βέβαια, οι αποκαλύψεις δεν έπληξαν τόσο τις βρετανικές αρχές όσο τον ίδιο τον IRA που διαπίστωσε ότι όλα αυτά τα χρόνια δρούσε υπό το άγρυπνο μάτι της μυστικής υπηρεσίας MI5 και ενδεχομένως των ίδιων των πρωθυπουργών της χώρας. Της Θάτσερ, του Μέιτζορ και του Μπλερ.
Έρευνα μέχρι το… κόκαλο;
Πόσοι ήταν, όμως, πραγματικά οι πράκτορες των Βρετανών στη Βόρεια Ιρλανδία και κυρίως ποιοι άνθρωποι και σε πόσο υψηλές θέσεις γνώριζαν για τη δράση τους; Οι περισσότερες μαρτυρίες μιλούν για τουλάχιστον 200 άτομα που είχαν διεισδύσει στο μηχανισμό του IRA. Κανείς όμως δεν φαίνεται να απαντά στο ερώτημα αν η ηγεσία των ενόπλων δυνάμεων και πολύ περισσότερο η βρετανική κυβέρνηση και η ίδια η πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ είχαν εγκρίνει τη συνεργασία με την παραστρατιωτική οργάνωση των Ενωτικών. Απάντηση σε αυτή την ερώτηση θα μπορούσε να δώσει ίσως ο ταξίαρχος Γκόρντον Κερ, ο οποίος ήταν επικεφαλής της Μονάδας Ειδικών Ερευνών (FRU), μιας εκ των ομάδων αντικατασκοπείας του βρετανικού στρατού που δρούσαν στη Βόρεια Ιρλανδία. Έχοντας περάσει από αρκετά σημαντικά «πόστα», μεταξύ των οποίων και η Κύπρος, ο Κερ είναι σήμερα στρατιωτικός επιτετραμμένος στη βρετανική πρεσβεία στο Πεκίνο. Και πριν από μερικές ημέρες ο αρχηγός γενικού επιτελείου στρατού, στρατηγός Μάικλ Τζάκσον αποφάσισε να άρει και τυπικά την «ασυλία» του λέγοντας ότι οποιοδήποτε μέλος του στρατού έχει παραβιάσει το νόμο θα πρέπει να λογοδοτήσει. Το ίδιο ισχύει φυσικά και για τον «Φαλτσέτα» ο οποίος αμέσως μετά την αποκάλυψη της ταυτότητάς του φυγαδεύτηκε από τις δυνάμεις ασφαλείας και θεωρητικά μπορεί να ρίξει άπλετο φως και στις πιο σκοτεινές πλευρές της υπόθεσης.
Η αστυνομία και πηγές του υπουργείου Άμυνας αρκούνται σήμερα να κάνουν λόγο λόγο για «ανεξέλεγκτη» δράση χαμηλόβαθμων αξιωματούχων υποστηρίζοντας ότι η χώρα βρισκόταν σε πόλεμο με τον IRA και υπό αυτές τις συνθήκες δικαιολογούνται ορισμένες «παρασπονδίες». Επιχειρούν μάλιστα να διασκεδάσουν τις εντυπώσεις συγκρίνοντας την υπόθεση με τον «βρόμικο πόλεμο» των ισπανικών αρχών (δολοφονία 27 Βάσκων αυτονομιστών της ETA επί πρωθυπουργίας Φελίπε Γκονζάλες) αλλά ακόμη και με τη δράση της ισραηλινής κυβέρνησης εναντίον των Παλαιστινίων.
Αντίθετα οι συγγενείς των θυμάτων υποστηρίζουν ότι όχι μόνο η συνεργασία με το παρακράτος γίνονταν εν γνώσει της κυβέρνησης αλλά και ότι η παρούσα έρευνα αποτελεί μια έντεχνη προσπάθεια συγκάλυψης της υπόθεσης. «Η έρευνα» δήλωσε ο Μάικλ Φινούκαν, δικηγόρος που είδε τον πατέρα του να δολοφονείται από ομάδα παρακρατικών «υποτίθεται ότι θα εξηγούσε ποιό ήταν το λάθος στην τακτική που ακολουθήθηκε ώστε να μην επαναληφθεί στο μέλλον». Και ο ίδιος κατέληξε με μια δόση ειρωνείας « δεν υπήρχε κανένα λάθος. Το σύστημα λειτούργησε υποδείγματα όπως ακριβώς θα ήθελε η κυβέρνηση».
Τα φαντάσματα του IRA
Για να εντοπίσει κανείς την άκρη του νήματος που οδήγησε στις πρόσφατες αποκαλύψεις πρέπει να γυρίσει πίσω στον Φεβρουάριο του 1989. Ο καθολικός δικηγόρος Πατ Φινούκαν, που υπερασπίζονταν μέλη του IRA (μεταξύ αυτών και τον απεργό πείνας Μπόμπι Σαντς), δέχεται 14 σφαίρες από εκτελεστές της UDA, μπροστά στα έντρομα μάτια των τριών παιδιών του και της γυναίκας του. Όπως αποδεικνύεται αργότερα, τους εκτελεστές είχε οδηγήσει στο θύμα ο Μπράιν Νέλσον, πράκτορας της Μονάδας Ειδικών Ερευνών του στρατού που την εποχή εκείνη διοχέτευε πληροφορίες των μυστικών υπηρεσιών για μέλη του IRA στην UDA.
Στα ίχνη του Νέλσον θα βρεθεί γρήγορα ο σημερινός αρχηγός της αστυνομίας σερ Τζον Στίβενς, ο οποίος ερευνά την υπόθεση ύστερα από καταγγελίες χωρίς να γνωρίζει ενδεχομένως ότι μυστικές υπηρεσίες συνεργάζονται με τους δολοφόνους που αναζητά. Ο ίδιος δέχτηκε επίθεση από ένοπλους ενωτικούς το 1989 όταν είχε οργανώσει ένα πρόχειρο γραφείο ερευνών σε ένα ξενοδοχείο της Βόρειας Ιρλανδίας. Και όταν ο σερ Τζον Στίβενς έφτασε στα ίχνη του Νέλσον και έδωσε εντολή για τη σύλληψή του, το γραφείο του έγινε παρανάλωμα του πυρός, προφανώς από επίθεση άγνωστων εμπρηστών. Η εφημερίδα Guardian υποστηρίζει τώρα ότι τη φωτιά έβαλε μυστική ομάδα του στρατού για να προστατεύσει τους ανθρώπους της.
Η αποκάλυψη του Νέλσον πριν από μερικές εβδομάδες επιβεβαίωσε τους χειρότερους φόβους των Βρετανών. Ακόμη όμως παρέμενε άγνωστη η ταυτότητα του Φαλτσέτα αν και είχε γίνει ήδη γνωστό ότι πρόκειται για ανώτατο στέλεχος του IRA και πως οι αρχές δεν είχαν διστάσει να θυσιάσουν τουλάχιστον δυο πληροφοριοδότες τους για να προστατεύσουν την ταυτότητά του. Κανείς δεν φανταζόταν όμως ότι πρόκειται για τον Αλφρέντο Σκαπατίτσι, δεύτερο τη τάξει στην υπηρεσία εσωτερικής ασφάλειας του IRA και στενό συνεργάτη του Τζέρι Ανταμς, ηγέτη του πολιτικού σκέλους της οργάνωσης. Ο άνθρωπος που σήμερα κατηγορείται για συμμετοχή σε τουλάχιστον 40 δολοφονίες διατήρησε την διπλή του ιδιότητα για περίπου 25 χρόνια καταφέρνοντας τεράστια πλήγματα στις επιχειρήσεις αλλά και την πολιτική του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού.
Αρης Χατζηστεφάνου, Λονδίνο
Ημερησία, Ιούνιος 2003
