Τριαρίδης

Μια λυπηρή ιστορία

Είχα σκοπό να μην μιλήσω δημόσια για την ιστορία που ακολουθεί για δύο λόγους: πρώτον (και κυριότερο), δεν ήθελα να φέρω σε δύσκολη θέση νέα παιδιά – και δεύτερον, δεν έχω χρόνο (ανάμεσα στα άλλα, έχω δύο σημαντικές θεατρικές πρεμιέρες μέσα στις επόμενες είκοσι μέρες και κυριολεκτικά πνίγομαι…) Ωστόσο, εφόσον υπήρξε η δημόσια, υβριστική προς το πρόσωπό μου ανακοίνωση που επισυνάπτεται, είμαι αναγκασμένος να απαντήσω, όσο πιο συνοπτικά μπορώ (καθώς η ενδεχόμενη σιωπή μου θα ερμηνευόταν ως σιωπηλή αποδοχή των όσων λέγονται στο κείμενο αυτό).

Το έργο μου LEBENSRAUM δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα μου τον Σεπτέμβριο του 2014, σε ελεύθερη διάθεση, όπως όλα τα γραπτά μου. Τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς είχα δύο απρόσμενες αναγνωστικές συναντήσεις με επίκεντρο αυτό το κείμενο (και οι δυο συνδέονταν με τη Γερμανία): Οι (παντελώς άγνωστές μου) ελληνίστριες φιλόλογοι Maria Thomas και Mirja Lahidjanian επικοινώνησαν μαζί μου από το Αμβούργο και μου ζήτησαν να μεταφράσουν απολύτως εθελοντικά το έργο στα γερμανικά (με ουσιαστικό κίνητρο την αγάπη τους προς το έργο). Και η (επίσης άγνωστή μου) νέα σκηνοθέτης Έλενα Σωκράτους, που ζει και εργάζεται στο Βερολίνο, επικοινώνησε μαζί μου (έχοντας μάθει για μένα από τον Γιάννη Ευαγγέλου) και μου είπε πως σκέφτεται να ανεβάσει το γερμανόγλωσσο LEBENSRAUM στη Γερμανία. Φυσικά την ενθάρρυνα με μεγάλη συγκίνηση και χαρά.

Στη συνέχεια, τους πρώτους μήνες του 2015, η γερμανόγλωσση παράσταση του Βερολίνου σχηματοποιήθηκε: ο πολύ σπουδαίος Κωστής Καλλιβρετάκης και ο νεότερος Κωνσταντίνος Γεράκης ανέλαβαν τους ρόλους του έργου, η Έλενα Σωκράτους συγκρότησε μια εξαιρετική ομάδα συνεργατών, έκλεισε θέατρα στο Βερολίνο και στη Φρανκφούρτη για τον Μάρτιο του 2016. Και επιπλέον, καθώς η ομάδα άρχισε να δουλεύει στις πρόβες, όλοι οι συντελεστές αγάπησαν τόσο πολύ το έργο που αποφάσισαν να κάνουν διπλές πρόβες και να παρουσιάσουν μέσα στον Απρίλιο του 2016 και μια ελληνόγλωσση εκδοχή του σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα και Κύπρο (4, 4, 2 και 3 παραστάσεις αντίστοιχα σε κάθε τόπο).

Τον Μάρτιο του 2015 (δεν θυμάμαι ακριβώς την ημερομηνία, αλλά ήταν σίγουρα Μάρτιος του 2015), μετά από μια παράσταση του έργου μου ZYKLON Ή ΤΟ ΠΕΠΡΩΜΕΝΟ στο Θέατρο Black Box, ήρθαν οι άγνωστές μου Βάσω Γκατζιάκη και Κική Καραΐσκου και με παρακάλεσαν να ανεβάσουν το LEBENSRAUM για λίγες παραστάσεις, κάπου μέσα στους επόμενους μήνες, στο Κέντρο Θεατρικής Έρευνας της Θεσσαλονίκης (μάλιστα, εγώ κατάλαβα πως ήταν σπουδάστριες του Κέντρου, ενώ αυτές ήταν απόφοιτες). Τους έδωσα την άδεια με την γνωστή εγκαρδιότητα που μοιράζω οτιδήποτε δικό μου (θεώρησα πως οι παραστάσεις τους θα γίνουν σε έναν στενό σπουδαστικό κύκλο και δεν θα επηρεάσουν την παράσταση της Γερμανίας – και επιπλέον μέσα μου είχα ζωηρές αμφιβολίες για το αν τα δύο νέα κορίτσια θα οδηγούνταν τελικά σε παραστατικό αποτέλεσμα, καθώς υπάρχουν πολλές ομάδες που κατά καιρούς έχουν ζητήσει και διερευνήσει έργα μου χωρίς εν τέλει να καταλήξουν σε παράσταση). Φυσικά τώρα μετανιώνω πικρά για εκείνην τη δοτικότητά μου.

Στο μεταξύ η παράσταση της Γερμανίας συγκεκριμενοποιήθηκε, η ομάδα της Σωκράτους έκλεισε θέατρα σε τρεις χώρες και εφτά πόλεις, και ξεκίνησε εντατικές διπλές πρόβες. Έτσι, όταν μήνες αργότερα, οι Γκατζιάκη-Καραΐσκου με ενημέρωσαν πως είχαν βρει σκηνοθέτη, είχαν συγκροτήσει ομάδα και βρίσκονταν στην τελική ευθεία ανεβάσματος του έργου (και μάλιστα πριν από την παράσταση της Σωκράτους) σε μια παράσταση δίχως εισιτήριο, προβληματίστηκα. Μπροστά μου είχα ένα δίλημμα: είτε να αποστερήσω την δυνατότητα έκφρασης της νεοσύστατης ομάδας της Θεσσαλονίκης (όπου ηθοποιοί και σκηνοθέτης παρουσίαζαν την πρώτη τους δουλειά στο θέατρο), είτε να πικράνω την ομάδα της Σωκράτους που προηγούνταν κατά πάσα ηθική και λογική τάξη και δούλευαν με τόση αυταπάρνηση τόσον καιρό. Προτίμησα (νιώθοντας εγκλωβισμένος μέσα στην δοτικότητά μου) να κάνω το δεύτερο: σκέφτηκα πως έπρεπε η ζυγαριά να γείρει στο δικαίωμα των παιδιών της Θεσσαλονίκης να ανεβάσουν τη δουλειά τους, μόλο που είχαν ζητήσει δεύτεροι το έργο. Και προς τιμήν της η ομάδα της Γερμανίας, δείχνοντας συναδελφικότητα και σπάνιο ήθος, συνέχισε να δουλεύει για τη δική της παράσταση, παρά τη δικαιολογημένη στεναχώρια των μελών της για το «άδειασμα» που νιώσανε (με υπαίτιο την δική μου δοτικότητα).

Ήταν η πρώτη φορά που αντιμετώπισα πρόβλημα με την ελεύθερη διάθεση των πνευματικών δικαιωμάτων των γραπτών μου (αρχή που στρέχει για όλα τα γραπτά μου από το 2004): υπάρχει μια πρακτική παράδοση στο θέατρο που λέει πως πρέπει οι παραστάσεις του ίδιου έργου να μην επικαλύπτονται για να μην «καούν» (όπως λέγεται στη θεατρική γλώσσα). Δικαιούμαι εγώ να παρέμβω δραστικά πάνω σε αυτό, δίχως να προδώσω τις αρχές μου; Και, ταυτόχρονα, πώς μπορώ να προστατεύσω την ανιδιοτελή σκυλίσια καλλιτεχνική δουλειά σπάνιων και υπέροχων ανθρώπων πάνω στα κείμενά μου;

Με αυτές τις σκέψεις έβαλα πλάτη και ανέβηκε η παράσταση των Γκατζιάκη-Καραΐσκου (της νεοσύστατης ομάδας Fractals). Έτσι έγιναν και οι 11 εξαγγελμένες από τους ίδιους παραστάσεις. Και παρόλο που η ομάδα αυτή στο τέλος κάθε παράστασης έκανε κάτι κόντρα στις αρχές μου (παρότρυνε τους θεατές να βάλουν χρήματα στο κουτί ελεύθερης συμμετοχής – ενώ εγώ θεωρώ αυτή τη στάση πιεστική προς το κοινό και εξευτελιστική για το έργο), δεν είπα τίποτε (πρυτάνευσε η σκέψη «Ας βγάλουν τα παιδιά ένα χαρτζιλίκι» – και μάλιστα τις δυο φορές που βρέθηκα στην παράσταση, έριξα κι εγώ το χαρτονόμισμα που είχα απάνω μου). Και φυσικά είναι αυτονόητο πως δεν ζήτησα και δεν πήρα ούτε ένα Ευρώ από την παράσταση – εξάλλου είναι γνωστό πως δίνω σε όλους τα δικαιώματα των έργων μου δίχως να ζητάω το παραμικρό οικονομικό αντάλλαγμα. Και προσπάθησα να τους στηρίξω με πολύ καλά λόγια για το ταλέντο των παιδιών – και μέσα από αυτή τη σελίδα. Και όταν με παρακάλεσε ο Πέτρος Ζηβανός να μιλήσω με το κοινό μετά την παράσταση της 6-2-2016, ήμουν εκεί για να τους στηρίξω. Για ποιον λόγο τα έκανα όλα αυτά; Όχι βέβαια για να κερδίσω κάτι (μονάχα να χάσω είχα – ιδίως αν δεν έδειχναν το ήθος και την καρτερία που έδειξαν η Σωκράτους και η ομάδα της), αλλά από αγαθό ιδεοληπτικό ρομαντισμό: ήθελα να στηρίξω μια προσπάθεια νέων ανθρώπων στο ξεκίνημά τους.

Ωστόσο δεν σκεφτόμασταν όλοι με τον ίδιο τρόπο: η ομάδα της Θεσσαλονίκης (Fractals) μόλις ολοκληρώθηκε η 8η παράσταση του έργου, μου ανακοίνωσε πως πάνε πολύ καλά και πως σκέφτονται μετά την 11η παράσταση να κάνουν παράταση του έργου για άλλες 6 παραστάσεις. Τους είπα πως η επιθυμία μου είναι να σταματήσουν για δυο μήνες, διότι όπως κάνανε αυτοί τις 11 δικές τους παραστάσεις, πρέπει να γίνουν και οι 4 παραστάσεις της Θεσσαλονίκης από την ομάδα της Σωκράτους (που, επαναλαμβάνω, έτσι κι αλλιώς προηγούνταν από κάθε ηθική σκοπιά), χωρίς να καούν. Και τους αντιπρότεινα να κάνουν 12 παραστάσεις των Fractals τον Μάιο του 2016, και μάλιστα με εισιτήρια που θα εξέδιδαν οι Εκδόσεις Ευρασία (ο εκδοτικός οίκος των θεατρικών μου βιβλίων) – αυτά είναι τα «ανταλλάγματα» που τους πρότεινα, όπως γράφουν στην ανακοίνωσή τους (ενώ στην πραγματικότητα με την έκδοση εισιτηρίων ήθελα, με τακτ, να λυτρώσω κι αυτούς και το έργο από την ξεφτίλα τού να υποδεικνύουν στους θεατές να βάλουν λεφτά στο κουτί ενίσχυσης…)

Μετά το τέλος της 11ης παράστασης η ομάδα Fractals μού έστειλε sms όπου μου έλεγε πως δεν θα γίνει δεκτό το αίτημά μου και η παράταση θα γίνει «κανονικά» (νά μια καινοφανής χρήση του όρου της κανονικότητας). Καταστεναχωρημένος από την αχαριστία και την αγνωμοσύνη τους, τους είπα πως κάνουν κατάχρηση της καλοσύνης μου και της αγαθότητάς μου και, όντας σε αδιέξοδο από την αντισυναδελφική συμπεριφορά τους, παραχωρώ τα δικαιώματα παράστασης του έργου στην Έλενα Σωκράτους και την ομάδα της μέχρι την 01η Μαΐου του 2016. Δεν είχα άλλη επιλογή: είχα μπροστά μου ανθρώπους που πατούσαν πάνω στις αρχές μου και στη δοτικότητά μου για να βλάψουν άλλους συναδέλφους τους – είναι, νομίζω, προφανές αυτό στον καθένα.

Κατόπιν η ομάδα Fractals δημοσίευσε την επισυναπτόμενη ανακοίνωση…

***

Αυτή είναι η ιστορία – και, ως επιστέγασμά της, η ανακοίνωση εναντίον μου. Βρισιές, προσβολές, προπέτεια, θράσος, άγνοια βασικών λέξεων: ένα κείμενο γενικώς λυπηρό.

Θέλω να ξεκαθαρίσω κάτι. Έχω την πολυτέλεια και την ανεξαρτησία να ανοίγω εγώ τα μέτωπα της ζωής μου – με αυτούς που νιώθω πως πρέπει να πολεμήσω. Και με αυτούς έχω συγκρουστεί κατά μέτωπο, με όνομα, επίθετο και διεύθυνση: με τον ναζισμό, με την Χρυσή Αυγή, με τις ναζιστικές φυλλάδες, με τα στρατοδικεία, με την Εκκλησία, με τους φασίστες Μητροπολίτες, με τον κυρίαρχο εθνικισμό, με κάθε λογής πολιτική βία.

Σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να βάλω απέναντί μου μια ομάδα νέων παιδιών επειδή με βρίζει. Δεν είναι των κυβικών μου – και δεν είναι και της αρεσκείας μου κάτι τέτοιο. Οι βρισιές δεν με πειράζουν: με έχουν βρίσει πολύ πιο πολλοί, πολύ πιο πολύ. Και η θεριεμένη αχαριστία δεν με πειράζει. Ούτε και η συκοφαντία. Πολλοί από τους ανθρώπους που θαυμάζω δέχτηκαν πολύ μεγαλύτερη αγνωμοσύνη και πολύ μεγαλύτερες ύβρεις.

Και θα πω και κάτι που θα εκπλήξει: σύμφωνα με τη λογική της ομάδας Fractals θα έπρεπε να βρω έναν τρόπο να τους μειώσω καλλιτεχνικά και να τους αποδομήσω ηθικά. Δεν θα το κάνω όμως. Ίσα-ίσα θα πω πως πιστεύω ότι τα παιδιά αυτά έχουν μεγάλα ταλέντα και έχουν να προσφέρουν πράγματα στη μεγάλη υπόθεση της τέχνης (εφόσον, βέβαια, δουλέψουν πάρα πολύ σκληρά επί πάρα πολύν καιρό). Επίσης θα πω πως τα παιδιά που γνώρισα δεν μου φάνηκαν να στερούνται ήθους: έτσι, προτιμώ να ερμηνεύσω το αλλοπρόσαλλο κείμενό τους (και τη θεριεμένη αχαριστία και προπέτειά του) ως αποτέλεσμα ανώριμου πάθους για το έργο, νεανικής επιπολαιότητας και νεανικής κακομαθησιάς – και όχι ως αήθεια. Τα νεανικά ελαττώματα συγχωρούνται πιο εύκολα – όλοι περάσαμε από αυτά…

***

Τέλος, θα ήθελα να κάνω κάποιες γλωσσικές/φραστικές παρατηρήσεις για το κείμενο των Fractals – αφού προηγουμένως πω πως έχουν μεν ταλέντο στο θέατρο, αλλά στο γράψιμο δεν έχουν διόλου (δεν είναι κακό αυτό, ούτε κι εγώ έχω ταλέντο π.χ. στον χορό ή στο τραγούδι.)

1) Δεν είναι δυνατόν να κατηγορείς ένα συγγραφέα για «λογοκρισία» του δικού του έργου. Είναι άγνοια στοιχειώδους ορισμού της λέξης. Ο συγγραφέας είναι το έργο του – και όπως δεν γίνεται κάποιος να βιάσει τον εαυτό του, έτσι δεν είναι δυνατόν το έργο να λογοκριθεί από τον εαυτό του. Πρόκειται για αυτό που στη φιλοσοφία ονομάζεται «αντίφαση εν εαυτή»: σαν να λέμε «ξύλινο σίδερο» ή «ατσαλένιο βαμβάκι». Η κατηγορία πως εγώ «λογόκρινα» το LEBENSRAUM είναι κάτι παραπάνω από ωμή ηλιθιότητα: είναι διαστροφή της λογικής.

2) Οι λέξεις «απειλή» και «εκβιασμός» που χρησιμοποιεί η ομάδα στην τελευταία παράγραφο του κειμένου της είναι ποινικά αδικήματα. Όταν τις απευθύνουμε κατά συγκεκριμένου ανθρώπου, είναι καλό να ανοίγουμε λεξικό για να ξέρουμε τι σημαίνουν και τι επιφέρουν. Διότι εάν δεν τις απευθύναν σε εμένα (έναν άνθρωπο εγνωσμένης αγαθότητας) αλλά σε κάποιον άλλον (ολιγότερο κορόιδο από μένα), αυτός θα τους έκανε μια αγωγή εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ για συκοφαντική δυσφήμιση (και θα όριζε να δοθούν σε κάποιον κοινωφελή σκοπό) – και τότε θα θερμοπαρακαλούσαν σε δικαστήρια να γίνει δεκτή η συγγνώμη τους. Ωστόσο εγώ δεν κάνω μηνύσεις ή αγωγές: εδώ δεν έκανα στον Μιχαλολιάκο της Χρυσής Αυγής που με υποδείκνυε ονομαστικά ως στόχο ή στην Εφημερίδα Στόχος που ζητούσε τη δολοφονία μου ή στον Μητροπολίτη Αμβρόσιο Καλαβρύτων που ζητούσε να καώ – ε, δεν θα αρχίσω τώρα…

3) Στο τέλος του κειμένου της η ομάδα κορυφώνει με μια αποστροφή: «Κανείς μας δεν θέλει να βγει από το στόμα του ούτε μια λέξη που έχει γραφτεί από αυτόν [τον Τριαρίδη]». Πολύ ωραίο και δραματικό ακούγεται αυτό – ωστόσο αμέσως μετά δημιουργεί ένα μικρό αλλά εφιαλτικό ηθικό κενό: επί έντεκα παραστάσεις η ομάδα Fractals γέμιζε ένα κουτί με Ευρώ επειδή πρόφερε τα λόγια του Τριαρίδη. Και αυτό το κουτί το παίρνανε τα μέλη της ομάδας στο σπίτι τους. Και έτσι μαζεύτηκαν μερικές χιλιάδες Ευρώ – κανείς δεν ξέρει πόσες, πλην των ιδίων. Εφόσον, λοιπόν, τώρα περιφρονούν τα λόγια του Τριαρίδη, ο λόγος τους θα έχει κάποια στοιχειώδη περηφάνια και αξιοπρέπεια εάν, μαζί με την ανακοίνωσή τους, επισυνάψουν δημόσια αναλυτική καταγραφή των εισπράξεών τους και παράλληλη απόδειξη κατάθεσης του συνολικού ποσού σε κάποιον τραπεζικό λογαριασμό υπέρ των προσφύγων – ή υπέρ κάποιας άλλης ομάδας συνανθρώπων που μαστίζεται. Και το λέω αυτό διότι κάποια στιγμή μιλούν στο κείμενο τους για «πολιτική και ταξική υπόθεση» – φράση που προϋποθέτει πως έχουν πολιτική στάση. Ωστόσο η τοποθέτηση «Βρίζω τις λέξεις του συγγραφέα, αλλά κρατάω στην τσέπη μου τα χιλιάρικα που έβγαλα προφέροντας αυτές ακριβώς τις ίδιες λέξεις του εν λόγω συγγραφέα» δεν συνιστά πολιτική στάση – συνιστά πολιτικό φληνάφημα.

Κι αυτά τα γράφω καλοπροαίρετα – και παρά τη θλίψη μου. Όταν θέλουν να βρίσουν κάποιον γραπτώς, καλό θα ήταν να προσφεύγουν στην βοήθεια ενός ανθρώπου που ξέρει από γράψιμο. Θα τους προφύλασσε από τα σημαντικά λάθη που προανέφερα. Οι λέξεις είναι δύσκολο πράγμα – κι όσοι τις μεταχειρίζονται αδόκιμα κινδυνεύουν να προδοθούν από αυτές.

Αυτά είχα να πω. Παρά τη στεναχώρια μου, δεν κρατάω κακία – ποτέ μου δεν μπορώ να κρατήσω κακία. Η ομάδα Fractals έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα: το πλεονέκτημα της νεότητας. Η νεότητα τούς δίνει τη δυνατότητα να δουλέψουν και να κατακτήσουν τη μεγάλη υπόθεση της τέχνης. Και, συνακόλουθα, της ζωής. Αρκεί να δουλέψουν πάρα πολύ σκληρά. Τους το εύχομαι ολόψυχα.

Και για να κλείσω με μια θεατρική ευχή: καλές πρεμιέρες σε όλους.

Δεν θα επανέλθω επί του θέματος.

Θανάσης Τριαρίδης, 16-2-2016

Το κείμενο δημοσιεύτηκε στην προσωπική σελίδα Facebook του Θανάση Τριαρίδη

Δείτε την καταγγελία της ομάδας Fractals εδώ

inffowar logo

Βοήθησε το INFO-WAR να συνεχίσει την ανεξάρτητη δημοσιογραφία

Για περισσότερες επιλογές πατήστε εδώ