Ο θάνατος μυστήριο του Dr. Kelly

Οι δυο άνδρες που έτρωγαν στις 22 Μαΐου στο ξενοδοχείο Τσάρινγκ Κρος του Λονδίνου δεν γνώριζαν ότι η μεταξύ τους στιχομυθία θα μπορούσε να προκαλέσει μια από τις μεγαλύτερες κρίσεις της σύγχρονης βρετανικής ιστορίας. Ένας από αυτούς, ο καθηγητής και σύμβουλος του βρετανικού υπουργείου Άμυνας, Ντέιβιντ Κέλι, θα πλήρωνε με τη ζωή του το γεύμα που του προσέφερε ο δημοσιογράφος του BBC Αντριου Γκίλιγκαν.

Οι πληροφορίες που έδωσε εκείνο το βράδυ ο Βρετανός καθηγητής, ή τουλάχιστον ο τρόπος με τον οποίο τις ερμήνευσε ο Γκίλιγκαν, στήριξαν τις κατηγορίες που βαραίνουν ακόμη και σήμερα τον Τόνι Μπλερ για τα στοιχεία που οδήγησαν τη χώρα σε πόλεμο. Και ο θάνατος του Κέλι είναι μια από εκείνες της ιστορίες που θα τροφοδοτούν θεωρίες συνωμοσίας για αρκετές δεκαετίες.

Μπορεί ο βρετανικός Τύπος να τον καθαγιάζει προβάλλοντας την εικόνα ενός σεμνού επιστήμονα που δεν γνώριζε τίποτα από τους κανόνες της δημοσιότητας και της πολιτικής, είναι όμως κοινό μυστικό για τους συντάκτες αμυντικών θεμάτων ότι ο Κέλι ήταν μια πρώτης τάξεως πηγή. Η δημοσιογράφος Τζούντιθ Μίλερ των Νιου Γιορκς Τάιμς στηρίχθηκε στις πληροφορίες του για να εκδώσει το βιβλίο της Germ για το βιολογικό πόλεμο ενώ και ο Τομ Μάνγκολντ του BBC οφείλει στον Βρετανό επιστήμονα τα περισσότερα από τα ρεπορτάζ του για το χημικό και βιολογικό οπλοστάσιο του Ιράκ.

Και ο ίδιος, άλλωστε, φαινόταν να απολαμβάνει την άτυπη ενημέρωση που προσέφερε στους δημοσιογράφους. «Κάθε επιστήμονας που δεν μπορεί να εξηγήσει τις θεωρίες του είναι τσαρλατάνος» συνήθιζε να λέει παραφράζοντας μια φράση του Αϊνστάιν. Πολλές φορές, μάλιστα, ήταν αυτός που θα έπαιρνε την πρωτοβουλία να επικοινωνήσει με κάποιο συντάκτη για να του παρουσιάσει τις απόψεις του -απόψεις που συνήθως δεν απείχαν και πολύ από τις επίσημες θέσεις του υπουργείου Άμυνας.

Τις τελευταίες εβδομάδες, όμως, πριν από το ξέσπασμα της μεγάλης διαμάχης του BBC με την κυβέρνηση, ο Κέλι φαινόταν να μην μπορεί να κρατήσει το στόμα του κλειστό. Αρκετές από τις δημοσιογραφικές πληροφορίες για την διαμάχη μεταξύ των μυστικών υπηρεσιών και του πρωθυπουργικού γραφείου πιστεύεται ότι ξεκίνησαν από εκτιμήσεις του πρώην επιθεωρητή όπλων. Και όταν ένιωσε την καυτή ανάσα των ανθρώπων του υπουργείου Άμυνας, στράφηκε και πάλι προς δημοσιογράφους για να περιγράψει τις ανησυχίες τους. «Αρκετοί σκοτεινοί δρώντες παίζουν παιχνίδια» έγραψε λίγες ώρες πριν πεθάνει στο e-mail που έστειλε σε φίλο του δημοσιογράφο από τους Νιου Γιορκ Τάιμς. Ο παραλήπτης του δεν φαίνεται να έχει καμία αμφιβολία ότι με τον όρο «σκοτεινοί δρώντες» περιέγραφε αξιωματούχους του υπουργείου Άμυνας και των μυστικών υπηρεσιών.

Από τη Ρωσία με αγάπη

Οι άνθρωποι αυτοί βέβαια δεν ήταν άγνωστοι στον Κέλι. Μπορεί οι γείτονές του να τον θυμούνται σαν ένα σεμνό επιστήμονα που αντί να καταναλώνει μερικά λίτρα μπίρας στην πάμπ της γειτονιάς έπινε μεταλλικό νερό, οι περισσότεροι συνάδελφοί του όμως γνωρίζουν ότι ήξερε να κινείται πολύ καλά στα όρια της επιστήμης και της κατασκοπείας. Από τα πρώτα βήματα της καριέρας του ως μικροβιολόγος βρέθηκε επικεφαλής των μυστικών προγραμμάτων της βρετανικής κυβέρνησης για χημικό και βιολογικό πόλεμο στο Πορτον Ντάουν.

Το 1989, μάλιστα, η διαβόητη υπηρεσία αντικατασκοπείας MI6 θα τον προσεγγίσει για να του αναθέσει μια από τις σημαντικότερες αποστολές της καριέρας του: Να ανακρίνει (debrief στην πολιτικώς ορθή γλώσσα της κατασκοπείας) τον Ρώσο επιστήμονα Βλαντιμίρ Πασέτσνικ που είχε αυτομολήσει στη Δύση. Ο Πασέτσνικ αποκαλύπτει την ύπαρξη μυστικού προγράμματος βιολογικού πολέμου της πρώην ΕΣΣΔ, ο Κέλι επιβεβαιώνει τη φήμη του στους κόλπους των μυστικών υπηρεσιών και αναλαμβάνει την επόμενη αποστολή. Μαζί με Αμερικανούς και Βρετανούς επιστήμονες θα πραγματοποιήσει μια άκρως απόρρητη επίσκεψη σε σοβιετικά εργαστήρια της Σιβηρίας όπου σύμφωνα με πληροφορίες πραγματοποιούνταν πειράματα με ιό ευλογιάς. Ο τότε πρόεδρος Μπόρις Γιέλτσιν θα απαγορεύσει τη συνέχιση των ερευνών αναγκάζοντας την ομάδα να αποχωρήσει –μια εικόνα που ο Κέλι θα ζήσει και πάλι στο Ιράκ ύστερα από μερικά χρόνια.

Ο «σεμνός μικροβιολόγος» έχει ήδη κερδίσει μια τιμητική θέση στο μυστικό συνέδριο επιστημόνων που διοργανώνει δυο φορές το χρόνο η ομάδα «Purgwash Group» στη Γενεύη και τη Χάγη. «Ήταν από τα σημαντικότερα μέλη αυτής της μικρής ομάδας επιστημόνων που συναντιόντουσαν σε διάφορα σημεία» έλεγε προ ημερών ένας συνάδελφος του που προτίμησε να διατηρήσει την ακαδημαϊκή του ιδιότητα. Ο Κέλι, όμως, θα πρέπει να περιμένει μέχρι τον Πόλεμο του Κόλπου για να ξεκινήσει τις σημαντικότερες έρευνές για το χημικό και βιολογικό οπλοστάσιο του Ιράκ- αυτές που θα τον οδηγήσουν στο θάνατο σχεδόν 12 χρόνια αργότερα.

Από τα πρώτα χρόνια των ερευνών του στο Ιράκ διεκδικεί επάξια τον τίτλο του «ιέρακα». Από το 1991 έως το 1998 θα πραγματοποιήσει 37 αποστολές στο Ιράκ άλλοτε ως απλώς επιθεωρητής και άλλοτε ως επικεφαλής του τμήματος βιολογικών ερευνών της αποστολής του ΟΗΕ (UNSCOM). Ήταν παρών σε κάθε περίοδο των επιθεωρήσεων. Από τις πρώτες ημέρες του εμπάργκο των Ηνωμένων Εθνών μέχρι τη στιγμή που ο Σκότ Ρίτερ, ο πρώην επικεφαλής των επιθεωρητών όπλων εγκατέλειψε αηδιασμένος τη χώρα κατηγορώντας τους συναδέλφους του σαν «κατασκόπους» της Ουάσινγκτον και του Λονδίνου.

Στο Ιράκ, ο Κέλι μετατράπηκε σε έναν από τους φανατικότερους αντιπάλους του καθεστώτος του Σαντάμ Χουσεϊν. Ήταν αυτός που κατηγορούσε τη Βαγδάτη ότι επιχειρεί να παρασκευάσει βιολογικά όπλα και αυτός που έδωσε το όνομα «Dr Germ» στην Ριχάμπ Ταχά, την επικεφαλής του βιολογικού προγράμματος του Ιράκ. Όσοι επιθεωρητές προσπάθησαν κατά καιρούς να την ανακρίνουν θυμούνται ότι σήκωναν τα χέρια ψηλά όταν η Dr Germ άρχιζε να «ουρλιάζει η να βάζει τα κλάματα». Μόνο αυτός μπορούσε να περιμένει στωικά μια απάντηση στα ερωτήματα που της έθετε.

Όσο για τους Ιρακινούς συναδέλφους του, (οι περισσότεροι από τους οποίους είχαν σπουδάσει στην Αγγλία τις λαμπρές ημέρες της Βρετανο-ιρακινής συνεργασίας) διατηρούσε πάντοτε μια δόση βρετανικού χιούμορ: «Είναι αφοπλιστικά ευγενικοί» έλεγε στους δημοσιογράφους.

Ο ιέρακας που έγινε αρνάκι

Όταν, λοιπόν, η βρετανική κυβέρνηση αποφάσισε να συντάξει τους περίφημους φακέλους που θα δικαιολογούσαν την εισβολή και κατάληψη του Ιράκ, η συμβολή του Κέλι θεωρούνταν εκ των ων ουκ άνευ. Σε μια τόσο «τσαπατσούλικη», όπως αποδείχθηκε, δουλειά που στηρίχθηκε ακόμη και σε διδακτορική διατριβή ενός φοιτητή ο λόγος του Κέλι θα μπορούσε να προσφέρει το απαιτούμενο κύρος. «Αυτό όμως που δεν γνώριζε ενδεχόμενος η κυβέρνηση» σημείωνε πριν από λίγες ημέρες η Ιντιπέντεντ «είναι ότι ο Κέλι είχε μεταμορφωθεί». Ένα μήνα πριν του ζητηθεί να συμμετάσχει στο φάκελο για το Ιράκ, ο Βρετανός επιστήμονας αποκάλυπτε σε φοιτητές του University College London ότι «καθ΄όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90, ο ΟΗΕ δεν είχε βρει κανένα ίχνος προγράμματος κατασκευής βιολογικών και χημικών όπλων στο Ιράκ».

Λίγους μήνες αργότερα ο ίδιος θα επιφυλάξει μια ακόμη δυσάρεστη έκπληξη στον Τόνι Μπλερ αλλά και τον Τζορτζ Μπους. Και οι δυο πρωτεργάτες του πολέμου είχαν ισχυριστεί ότι μετά τον τερματισμό των επιχειρήσεων εντοπίστηκαν δυο μεταφερόμενα εργαστήρια βιολογικού πολέμου. Ο Κέλι θα διαψεύσει κατηγορηματικά τους ισχυρισμούς αποκαλύπτοντας ότι είχε επισκεφθεί προσωπικά τα δυο εργαστήρια και δεν εντόπισε τίποτα το μεμπτό.

Για μεγάλη μερίδα του βρετανικού Τύπου, οι καταγγελίες αυτές αποδεικνύουν ότι ο πρώην επιθεωρητής έχει μετανοήσει για την προχειρότητα με την οποία συντάχθηκαν οι φάκελοι για το Ιράκ. Για άλλους, ο Κέλι εκφράζει, ίσως και εν αγνοία του, την κρίση που υποβόσκει στις σχέσεις του αριθμού 10 της Ντάουνινγ Στριτ με τις μυστικές υπηρεσίες της χώρας.

Πριν το τέλος

Η εκδίκηση του Τόνι Μπλερ δεν θα αργήσει. Καθώς η σύγκρουση με το BBC κλιμακώνεται, ύστερα από τις καταγγελίες του δημοσιογράφου Αντριου Γκίλιγκαν ότι το πρωθυπουργικό γραφείο «παραφούσκωσε» τα στοιχεία για το Ιράκ, αρχίζει μια μεθοδευμένη επιχείρηση διαρροών. Ενώ το BBC διατηρεί μέχρι τέλους την ανωνυμία της πηγής του, κυβερνητικά στελέχη αρχίζουν να φωτογραφίζουν τον Κέλι. Ο ίδιος ενημερώνεται από το υπουργείο Άμυνας ότι θα εκδοθεί ανακοίνωση στην οποία θα αναφέρεται απλώς ότι κάποιος συνεργάτης του υπουργείου μίλησε με τον Γκίλιγκαν. Φαίνεται, πάντως, να λαμβάνει διαβεβαιώσεις ότι το όνομά του δεν θα αναφερθεί. Κάποιοι όμως δεν θα τηρήσουν τις υποσχέσεις τους.

Η επιχείρηση ολοκληρώνεται με την συντονισμένη διαρροή του ονόματός του σε τρεις εφημερίδες. Θα περάσουν πέντε ολόκληρες ημέρες έως ότου εκδοθεί η σχετική ανακοίνωση από το υπουργείο Άμυνας. Συνάδελφοι του Κέλι υποστηρίζουν ότι σε όλο αυτό το διάστημα ο Βρετανός επιστήμονας ανακρίνονταν και απειλούνταν ότι θα αντιμετωπίσει κατηγορίες για παραβίαση του κρατικού απορρήτου.

Ένας φίλος του θα τον δει για τελευταία φορά να περπατά μερικά χιλιόμετρα από το σπίτι του στο Οξφορντσάιρ. Η αστυνομία θα ανακοινώσει ότι το πτώμα του βρέθηκε με χαραγμένο τον ένα καρπό δίπλα σε ένα κουτί με παυσίπονα Co-proxamol.

Άρης Χατζηστεφάνου
Περιοδικό Κ, Καθημερινή Ιούλιος 2003

inffowar logo

Βοήθησε το INFO-WAR να συνεχίσει την ανεξάρτητη δημοσιογραφία

Για περισσότερες επιλογές πατήστε εδώ